Muhammet Sani Adıgüzel, Nurettin Topçu’nun ihmal edilmiş edebiyatçı yönünü incelediği ‘’Nurettin Topçu: Denemelerle Var Olmak’’ başlıklı (Hece Dergisi, Haziran 2020) yazısında önemli tespitlerde bulunmaktadır. Bu metin, edebiyat felsefe ilişkisini ortaya koyan güzel bir örnek olması bakımından da önemlidir.

Yazının başında Nurettin Topçu, edebiyat dünyasına şöyle konumlanmaktadır: ‘‘Nurettin Topçu’nun bir dergi, Hareket dergisi; bir hikaye, Taşralı; bir roman, Reha; bir deneme, ‘’Var Olmak’’ ve bir inceleme, Mehmet Akif olmak üzere toplam beş çalışmayla edebiyata kaydının yapıldığı görülmektedir.’’ Hareket dergisi; İsmail Kara ve Mustafa Kutlu gibi pek çok akademisyen ve edebiyatçı yetiştirdi.

‘’Var Olmak’’ adlı deneme kitabında 33 deneme bir araya getirilmiş. Muhammet Sani Adıgüzel, geniş anlamda Nurettin Topçu’nun bütün eserleri deneme kabul edilerek, bir denemenin ve bir eserin adı olan ‘’Var Olmak’’, bütün eserlerin hareket noktası olarak görülebileceği tespitini yapmaktadır.

Nurettin Topçu, Mevlana, Yunus Emre ve Mehmet Akif üzerinden felsefe sanat ilişkisine, daha doğrusu felsefe edebiyat ilişkisine dair fikir üretmiş bir düşünür. ‘’Varlık, sanki hareketle beraber var olmuştur ve ebediyyen ondan ayrılmamaya mahkumdur.’’ derken Nurettin Topçu, yazar, Fransız filozof Moris Blondel ile ‘’hareket denizinin kıyıları’’nda durup ‘’onun ufuklarına bakar’’.  Moris Blondel, Fransız felsefesinde tanınmış, önemli bir isim.

Nurettin Topçu, İstanbul Erkek Lisesi'nden mezunu; Avrupa'da eğitim almak için girdiği sınavları 1928 yılında kazandı. Nurettin Topçu, önce Aix Lisesi'ne kaydoldu. İlk yazı denemelerini burada yaptı ve kaleme aldığı metinleri de üyesi olduğu Sosyoloji Cemiyeti'ne gönderdi. Lise döneminde tanıdığı Moris Blondel ile daha sonra mektuplaştılar. Anılan lisede psikoloji sertifikası alan Topçu, iki yıl sonra Strazburg'a gitti ve üniversitede felsefe öğrenimi aldı, ahlâk derslerini tamamladı ve sanat tarihi lisansı yaptı. Özetle, Nurettin Topçu Fransa'da psikoloji ve estetik, genel felsefe ve mantık, çağdaş sanat tarihi, sosyoloji ve ahlâk, eski çağlar sanat ve arkeolojisi dallarından lisans aldı.

Nurettin Topçu bu esnada tasavvuf tarihçisi Louis Massignon ile tanıştı; daha önce Dr. Adnan Adıvar'ın Türkçe dersi verdiği Massignon'a sonra bu dersi Topçu da verdi. Strazburg'da doktorasını hazırlayan Topçu, Sorbonne'a giderek doktorasını verdi. Bu üniversitede felsefe doktorası veren ilk Türk öğrenci oldu; tezi 1934 yılında Paris'te kitap halinde yayımlandı. 1990 yılında da tıpkı baskısı Kültür Bakanlığı'nca Ankara'da yapıldı. "Bergson" konusunda doçentlik tezi hazırladı, fakat akademik dünyada kadroya geçemeyince bu tez kitap halinde basılarak yayımlandı.  

Muhammet Sani Adıgüzel’e göre, ‘’Var Olmak’’ denemesinin neredeyse  düşünceyi ‘’içselleşmiş bir hareket’’ olarak ele alan Blondel üzerine kuruludur; dolayısıyla Blondel’in ‘’Action’’ adlı eserini ‘’Hareket Felsefesi’’ adıyla özetleyerek Türkçeye çeviren Topçu okunurken ‘’biraz da Blondel okunuyor denilebilir.’’  Dolayısıyla Nurettin Topçu okunurken, aynı zamanda Mevlana, Yunus Emre, Süleyman Çelebi ve Mehmet Akif okunur.. Aynı zamanda Sokrat, Eflatun, Aristo, Descartes, Kant ve Bergson okunur. Bunlara bir de ‘’Anadolu dervişinin ruhu’’nu katarsanız, Nurettin Topçu’nun anlayışının bileşenlerini ortaya çıkarmış olursunuz: ‘’Cemiyeti, yoğuracak ruh, eski Asya’nın hikmetiyle Kuran’daki ilhamı kendinde birleştirdiği halde Garbın dört asırlık ilmine hayran, zihniyetine sahip, felsefesine aşina olacak Anadolu dervişinin ruhudur.’’

‘’Kur’an’dan ilham almak’’ deyiminin, Mehmet Akif’in ‘’Doğrudan doğruya Kur’an’dan alıp ilhamı / Asrın idrakine söyletmeliyiz İslamı’’ dizelerine gönderme yaptığını hatırlatan Muhammet Sani Adıgüzel, Mehmet Akif ve Mevlana kitapları yazmanın Nurettin Topçu ile Sezai Karakoç’un ortak özelliği olduğu tespitini yapmaktadır.

Muhammet Sani Adıgüzel, söz konusu yazıda Nurettin Topçu ile Sezai Karakoç benzerlikleri üzerinde özellikle durur.  Sezai Karakoç, dört ciltlik ‘’Çağ ve İlham’’ kitabında medeniyetleri ilham kaynaklarına göre değerlendirir ve ‘’İslam medeniyetinde ilham kaynağı vahiydir.’’ der. Nurettin Topçu ise ‘’Kur’an, dünyadaki eserlerin en güzelidir.’’ der. İki düşünür de Mevlana’nın pergel metaforuyla açıklar epistemolojisini; pergelin sabit ayağını Kur’an’a sabitlemek ve hareketli ayağıyla bütün dünyayı dolaşmak olarak okunabilir söz konusu paradigma.

Muhammet Sani Adıgüzel, ‘’Alem, üç şeyin mecmuundan ibarettir: Varlık, düşünce ve hareket.’’ diyen Nurettin Topçu’nun pergelinin hareketli ayağının ilk olarak Blondel üzerinde durduğunu söylüyor: ‘’Var olmak, istemek ve sevmektir.’’

Muhammet Sani Adıgüzel, ‘’Nurettin Topçu: Denemelerle Var Olmak’’ başlıklı yazısını hareketi açıklayarak bitiriyor. ‘’Var olmak, düşünmek ve hareket etmektir.’’ diyerek başlayan; ‘’Düşünceye gelince, o da bir harekettir.’’ diye devam eden, ardından ‘’Var olmak, gerçek manasıyla var olmak, hareketleriyle düşüncesini sonsuzluğa isnat ettirmek demektir ve böylelikle kendi varlığını sonsuzlukta aramak demektir.’’ diye süren ve nihayet ‘’Hareket ediyorum, düşünüyorum, Birliği seviyorum, o halde varım.’’ diye biten Nurettin Topçu’nun ‘’Var Olmak’’ adlı denemesinden bir alıntıyla bu yazıyı bitiriyorum:

‘’Hareketin tarifinde son söz olarak şu prensibi kabul ediyoruz: Tam ve gerçek hareket, her defasında, en ibtidai bir kararve feragatte bile bütün aleme yayılış, oradan da sonsuzluğa geçiş, sonra sonsuzluktan aldığı kuvvet ve bütün alemden aldığı ibretle, aynı zamanda zeka ile iradenin bütün kuvvetlerini kullanarak tekrar kendi ferdi alemimize dönüş ve bu noktadan alemle temastır. Böyle olmayan hareketler, kısırdır, ölü doğmuş hareketlerdir, gerçekten hareket olmamış verimsiz denemelerdir.’’ 

haber7.com / yazının devamı..