Son günlerde başbakan R.T.Erdoğan?ın?Milli içkimiz ayrandır? sözü ile polemik konusu olan Ayran nedir.

Öncelikle, halk arasında içki denildiğinde ilk akla gelen alkollü içeceklerdir. Çünkü Türk halkı alkollü içecekleri ?içki?, meyve, bitki ve diğer besin maddelerinin sulandırılması ile elde edilen içeceklere ise, sıcak veya soğuk ?içecek? diye adlandırmaktadır. Bu bağlamda başbakanın sözündeki ?içkimiz? kelimesi yerine ?içeceğimiz?denilmesinin daha yerinde olacağını düşünmekteyim.

Su oranı yüksek besinler içecek olarak yorumlanır. İçecekler dört ana gruba ayrılır.

(a) Sıcak içecekler (çay, kahve, kakao, eriyebilir kahve, bitki çayları, vb)

(b) Meyve suları, ayran, süt,

(c) Karbonatlı içecekler, Maden suyu (gazozlar, kolalar),

(d) Alkollü içecekler.

Milli içeceğimiz Ayran. Ayranın ana maddesi Yoğurt, besin değeri yüksek, laktik asit fermantasyonu sonucunda elde edilen ve canlı laktik asit bakterileri içeren fermente bir süt ürünüdür. Lactobacillus bulgaricus sütten yoğurt yapmak için kullanılan birkaç bakteri türünden biridir.

Yoğurdun ilk olarak kimlerce ve nasıl üretildiği üzerine kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Tarihsel anlamda ise 6000 yıldır yoğurt üretilip tüketildiği tahmin edilmektedir. Orta Asya?da Türkler tarafından binlerce yıldır hem yiyecek hem de ilaç olarak kullanıldığıçeşitli kaynaklarda görülmektedir. Yüksek kalsiyum oranı, riboflavin, protein, B12, B6 vitaminlerini içermesi nedeniyle dünyada tüketimi en yaygın ve besleyici gıda maddelerindendir. Yoğurdun Orta Asya'da bulunduğu tahmin edilmektedir. Bazı Fransız kaynakları bunu göçebe ya da barbar yemeği olarak tanımlamaktadırlar. Yoğurdun adı Türkçe olup neredeyse tüm dillerde adı budur. Fakat Bulgar ve Rus kaynaklar bunu Bulgar buluşu olarak tanıtmaya çalışmaktadırlar. Hatta Rusçada Yoğurt-?????? olarak adlandırılmasına rağmen Rus kaynaklar onu Bulgar buluşu olarak tanıtmaktadır.

Avrupa'nın yoğurt ile tanışmasıise Osmanlı zamanında Kanuni Sultan Süleyman?ın emriyle Balkanlar'daki sancaklardan Avrupa'daki bazı krallara şifalı yiyecek olarak gönderilmesiyle olmuştur.

Yoğurt saf olarak yendiği gibi meyvelisi de mevcuttur. Bunun dışında da yoğurdun çeşitleri bulunmaktadır. Örneğin; süzme yoğurt yaygın olarak meze yapımında kullanılmaktadır. Yoğurt ile yapılan pek çok yemek ve içecek türü vardır, ayran, cacık ve keş bunlardan bazılarıdır.

Ayran, yoğurdun içine su katılarak elde edilen bir tür içecek. Ayran, Türk mutfağına ait en yaygın içeceklerdendir. En çok görüldüğü yer Türkiye'dir. Bunun yanı sıra Ermenistan, Azerbaycan, İran, Lübnan, Bulgaristan ve bazı Balkan ülkeleriyle Orta Doğu ve Orta Asya (Türk Cumhuriyetleri) ülkelerinde yapılır. Ayran yapımında, doğal nitelikli, yağlı koyun yoğurdu tercih edilir. Bir ölçü yoğurda en çok bir buçuk ölçü su karıştırılır. Daha lezzetli olması için, su yerine süt de katılabilir. Az ölçüde tuz da eklenebilir. Türklerin geleneksel içeceği olan ayran, Balkan ve Asya ülkelerinde de içilir.

Ayran yapılışı yöresel farklılıklar göstermemekle birlikte çeşitleri açısından farklılık göstermektedir. Susurluk (Balıkesir, Türkiye) yöresinde ufak bir elektrikli motorla ayran, kazandan çekilerek dar bir boru aracılığıyla yukarıdan hızlı bir şekilde tekrar kazana boşaltılır. Bu devridaim sürecinde ayranın yağı ayran üzerinde köpük oluşturur. Bu ayran Susurluk ayranı olarak bilinir. Türkiye'nin bazı doğu kesimlerinde ise karıştırma yöntemi ile yayık ayranı elde edilir ki bu ayran lezzetli ve bol köpüklü olur. Susurluk başta olmak üzere Misis (Adana), Yenice (Tarsus) gibi. Türkiye?nin bir çok bölgesinde ün yapmış bir içecektir.

Anadolu da her gelen misafire ikram edilen başlıca içecek, sofraların olmazsa olmazı, tarlada bahçede çalışanların hararetini alan toprak testi içerisinde yanında mutlaka bulunan Ayran. Dünya yaygın olan ve ülkemizde de çok rağbet gören sağlıksız gazlı içecekler özellikle (cola) bağımlılığının sağlıklı içeceklerimiz, ayran, limonata ve şalgam suyu gibi içeceklerin geri planda kalması üzücü ve endişe vericidir. Son yıllarda bazı süt ürünleri imaları yapan büyük firmaların kutu ve şişe ayran üretimini hızlandırması ve bunu dikkat çekici bir şekilde medyada reklamla tanıtması vatandaşın dikkatini ayrana çekmesi takdire şayandır.

Sayın Başbakanın ?Milli içkimiz (içecek) ayrandır? çıkışının siyasi bir polemik ve gündem yapılmasını da doğru bulmamaktayım. Başbakanın söylem tarzında kimilerine göre farklıyorumlanabilmesi normaldir. Şahsen bende ?içkimiz? kelimesi yerine ?içeceğimiz?demesini beklerdim. Bu söylem üzerine eleştirilerin yapılması her ne kadar doğru olsa da, Ayranın özellikle sosyal medyada mizah konusu yapılmasını etik bir davranış olarak görmüyorum.

İbrahim H.SİPAHİ

01.05.2013/adanapost.com