Yapabileceğinizi düşünüyorsanız yapabilirsiniz Çünkü yapacaklarınız işler yapabileceğini düşündüğün kadardır. Öğrenilmiş çaresizlik, insanın sürekli olarak başarısızlığa uğrayarak, çabalasa da bir şeyi değiştiremeyeceğine olan inancı yeniden deneme cesaretini bırakmasına sebep olmaktadır.

Bu konuda yapılan çok güzel bir deney vardır.

Rus bilim adamları Psikolojide öğrenilmiş çaresizliğe örnek olarak verilen o çalışmayı ispatladılar. Normalde Pireler tek seferde 1-2 metre kadar zıplayabilir. (Yazılı kaynakların çoğunda kendi uzunluğunun 200 katı kadar zıplayabildiği yazılmakta ise de eğer pirenin uzunluğu 3 mm ise ve 1-2 metre civarında zıplayabiliyor iseler aşağı yukarı boyunun 350 ile 650 katı arasında bir zıplama özelliği bulunmaktadır. Bilim adamları Pirelerin farklı yükseklikte zıplayabildiklerini görüyorlar. Birkaçını toplayıp 30 cm yüksekliğindeki bir cam fanusun içine koyup metal zemini ısıtıyorlar. Sıcaktan rahatsız olan pireler zıplayarak kaçmaya çalışır ama başlarını tavandaki cama çarparak düşerler. Zemin de sıcak olduğu için tekrar zıplar, tekrar başlarını cama vururlar. Ne olduğunu bilmediklerinden, kendilerini neyin engellediğini anlamakta zorluk çekiyorlar. Defalarca kafalarını cama vuran pireler sonunda o zeminde 30 santimden fazla zıplamamayı öğrenirler. Bilim adamları pirelerin hepsinin artık 30 cm zıpladığını görünce deneyin ikinci aşamasına geçip tavandaki camı kaldırırlar. Zemini tekrar ısıtırlar. Tüm pireler yine eşit yükseklikte, 30 cm zıplarlar. Deney sonucunda tavandaki cam engelinin kaldırılmış olması pirelerin daha yükseğe zıplamalarına imkan doğmasına rağmen pireler buna hiç cesaret edemezler. Cam engel kaldırılmıştır ama pireler artık zıplamaktan vazgeçmişlerdir. Aslında zıplasalar fanustan çıkabilirler ama sonucun değişmeyeceğine o kadar inanmışlardır ki denemeyi bile düşünmezler.

Üzerlerinde cam engeli kalktığı halde, daha yükseğe zıplama imkanları olan pireler buna hiç cesaret edemezler. Kafalarını cama vura vura öğrendikleri bu sınırlayıcı "hayat dersi” ne sadık halde yaşamaya devam ederler.

Pirelerin isterlerse kaçma imkânları vardır ama kaçamazlar. Çünkü engel artık zihinlerindedir.

Onları sınırlayan dış engel kalkmıştır ama kafalarındaki iç engel varlığını sürdürmektedir.

Bu deney canlıların neyi başaramayacaklarını nasıl öğrendiklerini gösterir. Buna "cam tavan sendromu" denir. Bir insanın gelebileceğine inandığı en üst nokta, onun cam tavanıdır.

Cam tavanınız hayallerinizin tavan yüksekliğini gösterir. Yapabileceğin, yapabileceğini düşündüğün kadardır.

Hepimizin az veya çok deneyimlediğimiz öğrenilmiş çaresizliklerimiz vardır. Kiminin farkındayızdır, kiminin ise değilizdir.

Yıllar önce çok denemiş ve bu alanda başarılı olamadıysak geri çekilmişizdir. Öğrenilmiş çaresizliklerimizi keşfetmekte yarar vardır.

Nasıl olsa değişmeyecek!

Olaylar üzerinde artık kontrolünüz olmadığına inanmışsanız, içinden hiçbir şeyi değiştirme gücü olmadığını düşünüyorsanız , ne derseniz deyin, sonuç başarısızlık olacaktır.

Kalın sağlıcakla

Sait ÖZDEMİR

Uzman Psikolojik Danışman