Bütçe seri şekilde üst üste açık veriyor ancak, geçen yıla göre daha olumlu bir tablo çizdiği hatırdan çıkarılmamalı. Zirâ aylık bazda açık vermeyi sürdüren bütçe, Ocak – Haziran döneminde açığını yaklaşık 3,5 kat düşürmüş, üstüne üstlük bir de faiz dışı fazla vermiş.

Haziran ayı bütçe gerçekleşmelerinde 25,03 milyar liralık bir açık ortaya çıktı. Geçen yıl Haziran’da bütçe açığı 19,4 milyar lira civarındaydı.

Geçen Mayıs’ta 13,4 milyar lira ve Nisan’da 16,9 milyar lira açık veren bütçe Mart ayında 23,8 milyar lira fazla vermişti. Şu anda arka arkaya son 3 aydır bütçede açık oluştuğu gözleniyor.

Öncelikle aylık gerçekleşmelerin dar alanda bilgi verdiğini bilmek gerekir. Geniş perspektiften ele alındığında yılbaşından bu yana bütçedeki olumluluk bariz şekilde göze çarpıyor.

***

6 aylık bütçe performansında yani Ocak – Haziran döneminde bütçenin 32,5 milyar lira açık verdiği hesaplanıyor. Geçen yılın aynı dönemindeki bütçe açığını yazdığımda şu andaki durumun ne kadar iyi olduğunu göreceksiniz…

Evet, geçen yılın ilk 6 ayında bütçe 109,5 milyar lira açık vermişti. 6 aylık dönemde bütçe açığı miktar bazında 3,4 kat düştüğü görünüyor.

Yıllık gerçekleşmeler yani 2020 Haziran’dan bu yılın Haziran’ına kadar geçen dönemde ise bütçe performansını, vergi gelirlerinde yüksek seviyedeki artışa karşılık bütçe giderlerindeki aynı seviyedeki yükseliş trendinin bozduğu ortaya çıkıyor.

Şöyle ki: Bir yıl boyunca bütçe gelirlerinde yüzde 33’lük artış olsa da, ki bu 88 milyar liraya tekabül ediyor ve yine vergi gelirlerindeki yüzde 32’lik artışlara karşılık asıl bütçe giderlerinin yüzde 32,4 ile aynı gelirlerin oranına yaklaşmış olması bütçeyi sıkıntıya sokuyor. Bütçe giderleri 2020 Haziran’ından bu yana yıllık bazda 113,4 milyar lira olarak tabloya yansımış.

***

Bütçe kalitesini göstermesi açısından faiz dışı denge çok önemli. Denge açık da verebilir, fazla da… İç ve dış borç faizi hariç tutulduğunda, gelirler giderlerden fazla oluyorsa faiz dışı bütçe fazlası verilmiş olur. Tersi faiz dışı açıktır. Devletler faiz dışı fazla vererek tasarruf yaparlar. Bu yolla borçlarının azaltılmasına katkıda bulunurlar. Faiz dışı fazla verildiğinde ekonomi genellikle yavaşlar.

2021 Haziran bütçesinde faiz harcamaları hariç performansı ifade eden faiz dışı denge 15,6 milyar lira açık verdi. Bütçedeki faiz dışı gider de 104 milyar lira olarak ölçüldü. Son rakamlar böyle…

Kimse beklemiyordu ama bu yılın ilk 6 aylık diliminde yani Ocak – Haziran döneminde merkezi yönetim bütçesi 58,3 milyar lira faiz dışı fazla verdi. Demek ki 6 aylık dilimde kemer sıkma eğilimleri fazla. Söz konusu dönemde faiz dışı giderler yüzde 16 artışla 572,5 milyar lira oldu. Aynı dönemde vergi gelirleri yüzde 47,9 artarak 496,9 milyar liraya ulaştı.

Faiz dışı denge tablosunda giderler, sosyal güvenlik sistemi ödemelerinin de içinde bulunduğu cari transferlerdeki yüzde 38,2’lik, mal ve hizmet alımıyla ilgili devlet harcamalarında yüzde 31’lik artışların toplamı 104 milyar lira olarak yansıyor.

Faiz ödemeleri kalemi incelendiğinde yüzde 49,5 artışla 9,4 milyar liralık bir faiz ödemesi görülüyor. Faiz ödemelerindeki yükselişin enflasyon kaynaklı borçlanma maliyetlerinin artışından geldiğini de belirtelim fakat bütçe dengesi ve faiz dışı dengenin yılsonuna doğru daha olumlu bir seyir içinde olacağı gözleniyor.

***

Yaklaşık 1,5 yıldan bu yana bütün dünyayı etkileyen, ekonomilerde yüksek harcamaları gerektiren küresel salgın, Türkiye’yi de ciddi şekilde etkiledi. Ekonominin ayakta kalması için genişleme politikaları bütçe performansıyla aşılmaya çalışıldı.

Bugün bütçe gerçekleşmelerinde bir düzelme görünüyorsa bunun sebebi pandeminin etkisinin ekonomi üzerindeki etkisinin giderek azalması.

Vergi gelirlerinde hakikaten ciddi bir artış söz konusu. Ekonominin açılmasıyla birlikte iktisadi aktivitenin hızlanması, Haziran’dan itibaren hayatın normalleştiğinin işareti. Diğer taraftan geçen yıl salgın sebebiyle bu yıla ertelenen vergi gelirlerindeki dönüşler de bütçeyi desteklemiş görünüyor. Fakat özellikle pandemi tedbirlerinin bütçeyi oldukça fazla hırpaladığı verilere net olarak aksediyor.

Kamudaki tasarruflar, iktisadi aktivitenin normale dönmesiyle artan vergi tahsilatları ve kurumlar vergisindeki oransal artışın yılın sonunda bütçeyi düzlüğe çıkaracağı öngörülerini bugünden yapabiliriz.

analizgazetesi.com.tr / yazının devamı..