ABD, senatosundan geçirdiği savunma bütçesi tasarısıyla Türkiye'ye Rusya'dan alınan S-400 sistemleri gerekçesiyle yaptırım uygulamayı planlıyor. Müeyyide ekonomiden ziyade savunmayı ilgilendiriyor. AB ise Doğu Akdeniz kaynaklı Türkiye'ye ekonomik yaptırımlardan uzak duracağını, finansman yasağı koymayacağını bildiriyor. Söz konusu çerçevede adı geçen yaptırımların Türkiye ekonomisine olumsuz yansımayacağı öngörülüyor.

Türkiye piyasaları ve ekonomi, ABD ile Avrupa Birliği’nin (AB) uygulamayı planladığı yaptırımların etkisinde olmasına karşılık pozitif yürüyüşünü sürdürüyor. Ekonomi 2020 yılı hedeflerini yakalamada gayretlerini üst sıralarda tutarken piyasalar da başta kur ve borsa olmak üzere güçlü performansıyla ekonomik hedeflerin tutturulmasına yardımcı oluyor.

ABD, “Hasımlarına Yaptırım Yoluyla Mücadele Yasası (CAATSA)” yaptırımlarının da içinde bulunduğu 740 milyar dolarlık savunma bütçesini 11’e karşı 79 oyla ABD Senatosu’ndan geçirdi.

Bütçe yasa tasarısı, içinde Türkiye’ye Rusya’dan S-400 alımı dolayısıyla CAATSA hükümlerinin uygulanması, Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası (NDAA) kapsamında Çin’e karşı da Pasifik Caydırıcılık İnisiyatifi’nin kurulması talep ediliyor.

Tasarı yasalaşırsa Türkiye ve Çin’e 30 gün içinde yaptırımlar uygulanacak. Türkiye ile ilgili de tasarının 159’uncu bölümünde 15 gün içerisinde Türk şirketlerinin yerine F35 için parça üretecek ortakların tespit edilmesi ve gerekli işlemlerin başlatılması isteniyor.

AB yaptırımdan uzak duracak

Avrupa Birliği (AB) ise Doğu Akdeniz kaynaklı Türkiye’ye ekonomik yaptırımlardan uzak duracağını, finansman yasağı koymayacağını bildiriyor. Söz konusu gelişmeler çerçevesinde Türkiye’nin Akdeniz’de enerji kaynaklarının adil paylaşımı ve ön şartsız istikşafi görüşmelerine hazır olduğunu açıklaması yatırımcıyı rahatlatıyor.

Ilımlı adım talep eden AB ülke liderleri de, ABD’de Joe Biden yönetimi ile birlikte hareket etmek için beklemek gerektiği argümanını dile getirdi. Liderler ortak açıklamalarında, “AB, Türkiye ve Doğu Akdeniz konularında ABD ile koordineli hareket etmeyi planlıyor” ifadelerine yer veriliyor.

Söz konusu kararlara yönelik piyasalar ilk olumlu tepkiyi haftanın son günü verdi. Haftayı rekorla kapatan Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri haftalık bazda ortalama yüzde 2,99, altının gram satış fiyatı yüzde 0,72, dolar/TL yüzde 0,60, euro/TL yüzde 0,35 değer kazandı.

100 milyar dolarlık anlaşma

ABD’nin Senatosu’ndan geçirdiği Türkiye’ye yönelik müeyyideler ekonomiden ziyade savunmayı ilgilendirmesine karşılık Türk iş dünyasından büyük tepki aldı. Söz konusu karar, Türk iş dünyası başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere birçok işletme ve firma tarafından esefle karşılandı.

Ancak iş dünyası, NATO’nun 4’üncü büyük ordusuna sahip Türkiye’nin S-400’lerle ilgili geri adım atmayacağını, bunun yanında patriot ve F35’lere yönelik sorunları çözerek yeni ABD yönetimi ile ticari ilişkileri artırmayı planladığını haber veriyor ve özellikle Donald Trump döneminde prensipte de olsa anlaşma sağlanan karşılıklı 100 milyar dolarlık ticaret hacmiyle ilgili anlaşmalara atıfta bulunuyor.

Senato’dan geçen bütçe tasarısında ABD Başkanı’nın CAATSA kapsamında belirtilen 12 maddeden en az 5’ini uygulaması istenirken, yaptırımların “ithal edilen malları” kapsamaması dikkat çekiyor.

Tasarıda dikkat çeken maddeler

Türk iş dünyası, bütçe tasarısında ABD Başkanı’na tavsiye niteliğindeki maddelere dikkat çekerken müeyyide uygulanacak kişi hedefli şu hususlara temas ediliyor:

1 – ABD Başkanı ABD Eximbank'ı (ithalat-ihracat bankası), yaptırım uygulanan kişinin ülkeden mal ve hizmet ithal etmesiyle ilgili sigorta ve garanti edinimi ile kredi uzatımı konularında onay vermemesi için yönlendirebilir.

2 – ABD Başkanı ABD hükümetine, yaptırım uygulanan kişinin ülkeden herhangi bir dayanıklı mal veya teknoloji ithal etmesine izin verecek lisans veya yetki belgesi vermemesi yönünde direktif verebilir. Bu maddenin kapsamına askeri mühimmat ve nükleer bağlantılı malzemeler de giriyor.

3 – ABD Başkanı, ABD'deki finans kurumlarına yaptırım uygulanan kişiye kredi vermeme yönünde direktif verebilir. Buna göre, yaptırım uygulanan kişi ABD'den toplamda en fazla 10 milyon dolar kredi kullanabilir.

4 – ABD yönetimi yaptırım uygulanan kişiden mal ve hizmet tedarik etmeyi durdurabilir. ABD Başkanı, ABD'nin yetki alanı dahilinde, yaptırım uygulanan kişinin faydasına olacak herhangi bir döviz alım-satım işlemi yapmasını engelleyebilir.

5 – ABD Başkanı, yaptırım uygulanan tarafın yöneticilerine ve yetkililerine bahsedilen yaptırımları uygulayabilir.

Alınan bilgiye göre Türkiye’ye uygulanacak yaptırımların Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) ve kişi bazlı da SSB Başkanı İsmail Demir olacağı üzerinde duruluyor.

 Müreffeh Türkiye istemiyorlar

 ABD’deki bütçe tasarısında yer alan CAATSA ve NDAA kararlarını yorumlayan ASKON Genel Başkanı Orhan Aydın, alınan kararların tutarsızlığını gündeme getiriyor. Aydın, NATO üyesi Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemleri sebebiyle ABD tarafından yaptırım uygulaması kararıyla karşı karşıya kaldığını hatırlatarak, “NATO ülkeleri olan Bulgaristan, Slovakya ve Yunanistan gibi ülkelerde S-300 vardır. Buna rağmen ABD Dedeağaç’ı üst edinmekte, birçok Yunan adasında üst kurma faaliyetlerine girmektedir. Hakeza Türkiye öncelik olarak patroitleri istemiş fakat verilmemiştir” diyor.

ASKON Genel Başkanı Orhan Aydın, NATO içerisinde müttefik olan ABD’nin, son aldığı kararlarla Türkiye’nin güvenini bir kez daha kaybettiğini, NATO savunmasına destek verecek sistemleri topraklarına yerleştiren Türkiye’nin bölgede tehdit olarak duran terör gruplarıyla NATO’nun Avrupa’daki kanadını rahatlıkla vurabilecek füzeleri elinde bulunduran İran’ın dahi görmezden gelindiğine vurgu yapıyor.

Aydın tepkisini şöyle tamamlıyor:  “Kendi güvenliğimizi sağlamamızdan korkan, kendi sanayileşmemizi oluşturmamızdan sıkıntı duyan, daha müreffeh bir Türkiye için çabalarımızı baltalamaya çalışan sözde müttefiklerimizi uluslararası hukuka davet ediyor ve gerçeklerle yüzleşmelerini salık veriyoruz.”

 Finansman ambargosu yok

 ABD’nin henüz tam kesinleşmeyen müeyyide kararlarına karşılık Avrupa Birliği (AB) liderleri tüm hafta boyunca yaptıkları toplantılarda Türkiye’ye geniş kapsamlı bir yaptırım uygulamaktan kaçındı. Fransa ve Yunanistan’ın baskın çıkışlarını savuşturmasını bilen AB liderleri özellikle Türk şirketlerine yönelik fon desteğinin yasaklanması teklifini gündeme dahi almadı.

Avrupa Birliği liderleri sadece Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki enerji keşfi faaliyetlerine karşı uyguladığı ve seyahat yasağı ile varlık dondurmayı ihtiva eden mevcut yaptırım listesini gözden geçireceğini belirtiyorlar.

Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ise, Avrupa Birliği (AB) liderlerinin, Türkiye-AB ilişkilerinin stratejik önemini kavrayarak ilişkileri tıkamaya yönelik hiçbir girişime geçit vermemeleri gerektiğini belirtirken, “Türkiye, Doğu Akdeniz enerji kaynaklarının adil paylaşımı için her tür yapıcı girişime olumlu bakmaktadır. Yunanistan ile önkoşulsuz olarak istikşafi görüşmelere hazırdır. Gerçek ortaklığı geliştirmek, karşılıklı saygı ve güvene dayalı bir diyalog çerçevesinde sorunları çözmek ve ilişkilere yeni bir ivme kazandırmak konusunda Türkiye ile AB ülkeleri ortak gündem ile hareket etmelidir” sözleriyle dikkat çekiyor.

Güven ortamı sağlamlaşıyor

Türkiye ekonomisinin güçlülüğünü ortaya koyan en önemli gösterge halen 380 seviyesinde hareket eden 5 yıllık CDS’lerin seviyesi. Birkaç ay öncesine kadar 550’lerin üzerinde bulunan CDS’lerin 350’lere kadar inmesini Türkiye’nin ekonomideki yeni yol haritasına ve jeopolitik gerginlikler konusunda daha yapıcı tavırlarına bağlayan yurt içi ve yurt dışı piyasalar güven ortamının giderek sağlamlaştığına işaret ediyor.

Ekim ayının yeni ekonomik gidişatta belirgin bir gösterge olduğunu belirten ekonomistler de, söz konusu olumlu gelişmeyi bir ay içinde 2,9 milyar dolarlık portföy yatırımları olarak yorumluyorlar. Aynı performansın Kasım ayının ilk 10 gününde de gözlendiğine vurgu yapan ekonomistler resmi döviz rezervlerin de 4 milyar doların üzerindeki artışın da altını çiziyorlar.

YEP’e göre yılsonu cari açık hedefinin 24,4 milyar dolar olmasına karşılık Ekim ayı rakamlarına göre 12 aylık cari işlemler açığının 33,7 milyar dolar olmasını değerlendiren ekonomistler, söz konusu hedefin ihracat, turizm ve iyileşen piyasa ortamında portföy yatırımlarıyla daha da iyileşeceğini tahmin ediyorlar.

Ekonomistler, takvim etkilerinden arındırılmış toplam sanayi çalışan kişi başına üretimin yılın 3’üncü çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,8 yükseldiğine işaret ederek, canlı bir ekonomiye sahip Türkiye’nin başta yapısal olmak üzere sorunlarını kısa zamanda çözeceğine piyasaların da inandığını sözlerine ekliyorlar.

Kur ve borsa iyimser

Diğer taraftan kur ve borsadaki iyimserliğin giderek genel ekonomiye yansıyacağı öngörüleri yapılıyor. ABD ve AB’nin Türkiye’ye yönelik olumsuz tavırlarına karşılık yatırımcı güveni ve ilgisiyle 1370 puanla tarihi rekor yapan borsanın kuru da aşağı çektiği ve yukarı yükselişi önlediği gözleniyor.

Haftalık bazda yurt içinde piyasalarda 1000 TL’lik yatırım borsada 1029,9 lira, dolarda 1006 lira, euroda 1003,5 lira ve altında 1007,2 lira oldu.

Yurt dışında aşı, yurt içinde yapısal reformlar ve ekonomide yeniden yapılanma ile iyimserliğin devam ettiği piyasalarda gelecek hafta (14-18 Aralık); Türkiye’de sanayi üretimi, bütçe dengesi ve TCMB beklenti anketi, ABD’de sanayi üretimi, perakende satışlar, FED faiz kararı, konut başlangıçları, İngiltere’de Merkez Bankası (BOE) faiz kararı, Euro Bölgesi’nde PMI imalat, öncü imalat dışı verileri, sanayi üretimi, TÜFE, Japonya’da Merkez Bankası (BOJ) faiz kararı, Çin’de sanayi üretimi ve perakende satışlar takip edilecek.

BIST 100… BIST 100 endeksi, en düşük 1.326,13, en yüksek 1.371,00 puanı gördükten sonra haftayı önceki hafta kapanışına göre yüzde 2,99 artarak 1.370,70 puandan tamamladı ve tarihi kapanış rekoru kırdı. Rekorda, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın bankacılık sektöründe döviz pozisyon açığı olmadığını belirtirken BDDK’nın alınan kararların rasyonel ve piyasaya olumlu etkisi olan adımlar olduğunu söylemesi etkili oldu. Bu hafta itibariyle 1,84 trilyon lira piyasa değerine ulaşan Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi için teknik göstergeler direnç bazında 1390 ile 1408 puana kadar çıkışa işaret ederken destek noktasında ilk etapta 1320 ve 1310’lu rakamlar dikkat çekiyor.

DOLAR/TL… Tüm yatırım araçlarının kazandırdığı haftada dolar da yüzde 0,60 prim yaparak 7,8360 liradan kapandı. ABD ve AB’den gelen Türkiye’ye yaptırım haberleri piyasalarda dalgalanmaya sebep olsa da Avrupa Birliği’nden son gelen müeyyide haberleri piyasalara destek verdi ve 7,90’a kadar çıkan dolar/TL kuru 7,83’e kadar indi. Kurda destek 7,67, direnç ise 7,89’da görünüyor. Brexit ve pandemide artan belirsizlik ile ECB’nin faizleri sabit tutması uluslararası alanda 90’larda bulunan dolar endeksini de aşağı yönlü baskılıyor.

EURO/TL… Yurt içinde yüzde 0,35 değer kazanarak haftayı 9,4970 liradan kapatan euro, TL karşısında euro/dolar paritesinin etkisiyle yüksekte kalıyor. Euronun değer kazanmasında ECB’nin pandemik acil durum satın alma programı boyutunu 500 milyar euro daha artırarak 1,85 trilyon euroya çıkarması ve süreyi Mart 2022’ye kadar uzatması, ayrıca bankalara uzun vadeli ucuz kredi verdiği uygulamasını da bir yıl daha uzatarak Haziran 2022’ye çekmesi, euroyu dolara karşı daha sağlamlaştırdı. Parite 1,2143 seviyesiyle güçlülüğünü ortaya koydu. Kur’da 9,60 seviyesi belirleyiciliğini koruyor. Destek 9,30’ları, direnç ise 9,69’ları gösteriyor.

ALTIN… Altın piyasasının gözü aşı çalışmaları, petrol fiyatları ve ABD’deki pandemi destek paketinde. Hafta içinde 1878 dolar direncini yoklayan ancak söz konusu kritik direncin kırılmamasıyla yeniden kâr satışlarına geçen altın 1833 dolara kadar düştü. Yukarı yönlü alımda zorlanan ons altın 1839 dolar ile haftayı tamamladı. 1833’ün aşağı yönlü kırılması durumunda önce 1815 ardından 1797 dolar seviyeleri takip edilebilir. Kapalıçarşı’da ise 24 ayar külçe altının gram satış fiyatı bu hafta yüzde 0,72 kazanımla 463,70 liraya, Cumhuriyet altınının satış fiyatı da yüzde 0,72 artışla 3.076,00 liraya yükseldi. Geçen hafta 746,00 lira olan çeyrek altının satış fiyatı ise 752,00 liraya çıktı. Gram altında 468 lira dirençlerine ulaşılsa da dolardaki zayıflık ve piyasanın gram altında 471 doları yukarı aşmada zorlandığı gözleniyor. Ancak 471 lira desteği yukarı yönlü kırılamazsa gram altın 455-465 aralığında salınması bekleniyor.

PETROL… Aşı çalışmalarına odaklanan petrol piyasası diğer yandan da ABD’deki Joe Biden yönetimini gündemine aldı. Brent petrol aşının talepte toparlanmaya hız vereceği beklentileriyle 50 doları aştı. İngiltere’deki aşılama faaliyetleri brent petrole destek verdi. Batı Teksas petrolü yine yüzde 2,5 artışla 46 doları geçti. Fakat ABD Enerji Enformasyon Yönetimi (EIA) açıklamasında brent petrolün 2020 yılı son çeyrek için 43 doların öngörüldüğü ve 2021 yılının tamamı için ortalama 49 doların gündeme geleceği bildirisi haftalık bazda fiyatları yeniden 49 dolar seviyesine indirdi. 

analizgazetesi.com.tr / yazının devamı..