Kültürümüzde Misafirlik

Sözlüklerde misafir; görüşme, ziyaret, davet vb. amaçlarla birisinin evine veya bir yere gelen ve geçici olarak kalan kimse, konuk, mihman gibi anlamlara gelmektedir. (Komisyon, Türkçe Sözlük, C. 2, TDK. Yay., Ankara 1988, s. 1029; İlhan Ayverdi, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, C. 2, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2006, s. 2083; Mehmet Doğan, Büyük Türkçe Sözlük, İz Yay., İstanbul 1996, s. 777)

Yüce dinimiz İslam, yardımlaşma ve dayanışmayı emreden bir dindir. Allah Teâlâ bir ayet-i kerimede: ?İyilik ve takva (Allah?a bilinçli kulluk, O?na saygı) üzerine yardımlaşın? (Mâide, 2) buyurarak, müminler arasında iyilik ve güzelliğin yaygınlaştırılmasını teşvik etmektedir. Bunun sonucu olarak biz müminler, her türlü yardımlaşma ve dayanışmayı bir ibadet şuuruyla yaparız. Misafirlik konusunda ortaya koyduğumuz güzellikler de bu anlayışın ve inancın bir neticesidir. Misafire kapımızı ve gönlümüzü açmak, dinimizde kardeşliğin, insana verilen değerin, birlik ve paylaşma duygusunun en güzel örneklerinden biridir.

Toplumsal dayanışmanın ve kaynaşmanın en önemli göstergelerinden biri olan misafir ağırlamayı ve ona ikramda bulunmayı Peygamberimiz (s.a.s.), müminlerin vazgeçilmez görevlerinden biri saymıştır. Nitekim konuyla ilgili olarak bir hadiste de: ?Allah?a ve ahiret gününe iman eden kimse misafirine ikramda bulunsun? buyrulmaktadır. (Buhârî, Edeb, 31, 85, Rikâk, 23; Müslim, İman, 19, 74-75, Lukata, 14) Hadisteki ikram kelimesi, geniş kapsamlı bir kavram olup misafirin rahat etmesi için gerekli olan ve ev sahibinin de gücünün yettiği her türlü imkânın misafire iyilikle, güzellikle sunulması anlamına gelmektedir. (Ali Toksarı, ?Misafir?, İslam?da İnanç, İbadet ve Günlük Yaşayış Ansk., C. 3, İFAV Yay., İstanbul 1997, s. 246)

Peygamber Efendimiz (s.a.s.) de misafir ettiği kimseleri imkânı ölçüsünde ağırlar, bizzat kendisi misafirlere ikram eder, (Buhârî, Menâkıbü?l-Ensâr, 10; Müslim, Eşribe, 172) ve onları güler yüzle yolcu ederdi. Nitekim Habeşistan?dan gelen misafirleri (elçileri) bizzat kendisi ağırladığı gibi, barınacak yeri olmayan onlarca kişiyi Mescid-i Nebevî?nin girişindeki sofada yine kendisi ağırlar, eline geçen her şeyi onlarla paylaşır ve ihtiyaçlarını giderirdi. (Zeki Duman, İslam?da Adab-ı Muaşeret, Tuğra Neşriyat, İstanbul 1994, s. 340)

Yine Peygamberimiz (s.a.s.) bir hadisinde, misafirin duasını makbul olan dualar arasında zikrederek, ?Şu üç kişinin duası kesinlikle geri çevrilmez. Bunlar: mazlumun duası, misafirin duası ve anne babanın evladına duası? (Ebû Davud, Vitr, 29; Tirmizî, Deavat, 47)  buyurmuş, misafirin ağırlandığı bir evin halkına hayır ve bereketin mutlaka ulaşacağını bildirmiş (İbni Mâce, Et?ime, 55), imkânı olduğu halde misafir ağırlamak istemeyenleri ise, ?Misafir ağırlamak istemeyen kimsede hayır yoktur? (Ahmed bin Hanbel, Müsned, 5/155)  sözleriyle uyarmıştır. Ayrıca hadislerde misafirliğin üç gün olduğu (Buhârî, Edeb, 31, 85; Müslim, İman, 19, Lukata, 14; Ebû Davud, Et?ime, 5),  misafirin ev sahibini sıkıntıya sokacak derecede misafirliğini uzatmasının doğru olmadığı bildirilmiştir. (Müslim, Lukata, 15-16; Ebû Davud, Et?ime, 5)

Misafire karşı belli başlı görevlerimiz şunlardır:

- Misafirlere karşı güler yüzlü tatlı dilli olmak, asık suratlı olmamak,

- Misafiri imkânlar ölçüsünde en iyi şekilde ağırlamak, ikramda bulunmak,

- Misafirin yanında başkalarıyla fısıldaşmamak,

- Elde olmayan nedenlerden dolayı bir kusur işlenmişse misafirden özür dilemek,

- Misafir gideceği zaman onu güler yüzle ve en iyi şekilde uğurlamak, ?yine bekleriz? demek. (Lütfi Şentürk- Seyfettin Yazıcı, İslam İlmihâli, DİB. Yay., 11. baskı, Ankara 2004, s. 479; Ömer Tellioğlu, ?Misafir?, Şamil İslam Ansk., C. 6, İstanbul 2000, s. 79) Misafir ise şu kurallara dikkat etmelidir:

- Misafirliğe gidilecek kimseye önceden haber vermek,

- Misafirlik için müsait bir zamanı seçmek,

- Çok sık şekilde misafir olup ev sahibini usandırmamak,

- İzinsiz eve ve odaya girmemek,

- Elbisesinin temiz ve düzgün olmasına dikkat etmek,

- Ev sahibinin üzüntü ve sevincine ortak olmak. (Şentürk- Yazıcı, age., s. 479) Yüce dinimiz İslam, misafir ağırlamaya ve ona ikramda bulunmaya çok büyük önem vermiş, misafirin yaptığı duayı makbûl dualar arasında saymış, toplumsal dayanışmanın en güzel örneklerinden birinin de misafirperverlik olduğunu vurgulamıştır.

Not: Bu yazı, Diyanet Avrupa Aylık Dergi Kasım 2010 sayısında yayınlanmıştır.

Uzm. Mehmet Dere