Prof. Dr. Mustafa Alıcı: İslam antropolojisine giriş

Çağımız insanı, bilmektedir ki sosyal insan veya toplumdaki aktif insan, aklıyla ve karizmasıyla öne çıkar. Bu açıdan baktığımızda toplumdaki insanın misyon ve görevi ise rasyonel teolojiye uygun bir şekilde yaşamaktır.

Tek bir birey olarak fizyolojik açıdan dik durduğumuzda ortaya çıkan anatomik yapımız aynı zamanda önceliklerimizin neler olduğunu açıklarken aynı zamanda onlardaki ulvi gayelerinin ne olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Bu haliyle birey olarak insan doğa, tarih ve fıtratıyla uyumlu bir birliktelik yaşayarak baş başa kaldığında Rabbini mutlaka bulur. Zira birey monoteizme toplum ise politeizme meyilldir. Doğa, Tevhid için bir atölye hükmünde iken kronolojiden sıyrılan tarih fenomenolojik bir çehreye bürünerek pedagojik bir form kazanır. Bu açıdan bakıldığında insan fizyolojisi kıyam, ruku ve secde ile namaza ve en geniş haliyle ibadete uygun bir şekilde yaratılmıştır.

1. Eleştirel Müslüman Aklı: Marifetullahın Afakı

Sosyal Akıl, Rasyonel Teolojiye Hizmet Eder. Çağımız insanı, bilmektedir ki sosyal insan veya toplumdaki aktif insan, aklıyla ve karizmasıyla öne çıkar. Bu açıdan baktığımızda toplumdaki insanın misyon ve görevi ise rasyonel teolojiye uygun bir şekilde yaşamaktır.

Müslümanın eleştirel aklı, her türlü sosyalist zihniyetinden öte ” her mazlumun her ezilenin yanında.. Bir ideolojiden de öte pratik olarak ezenlere karşı devrimci bir akıl… başka fikirlerin hatta tevhid peşindeki yaşanmış farklı dini tecrübe algılarına hoşgören, şirke bulaşmış her dini düşüncenin kökündeki hakikat algısının İslam’ın ta kendisi olduğunu öğreten bir akıldır. Hak ve adaleti vurgulayan bu “yapıcı eleştirel” akıl sayesinde Müslüman, yaşadığı ortamı öyle yumuşatır ve hazırlar ki en büyük düşmanı olan firavunları bile beklemediği zemin ve zamanda o çok güvendikleri silahlarıyla hatta önemsedikleri maddi zenginlikleriyle cesetler olarak köpük gibi su üstünde batıp batıp çıkarıverir.

2. Müslüman Kalbi: Gönül

Müslümanın kalbi muhabbetle dolu olup bu kalbi sayesinde ne Züleyha’yı umutsuzca çöllerde arayan ne onu şehrin neon ışıklarında boğan Müslüman, aynı zamanda tam aksi uçta kadından ve hatta dünya güzelliklerinden kaçarak kendini dağlara vurup manastırlar inşa edip münzevi bir hayat peşinde Rabbe adamaz. Aksine Müslüman, kalbinde “Mevla’ya muhabbet ve Züleyha’ya aşk” dengesini korur. öyle ki kalbi, aşkın metafiziğini çözüp onun fenomenolojisini ortaya koyarak bir romantikten de ötede ilahi muhabbet dolu ama Züleyha’nın şahsında onun modelliği sayesinde bütün mahlukata aşk ile besler. Zira bilir ki “aşk gözü karartır, muhabbet öze iner”. Yine bilir ki Kitabı Kur’an, Züleyha’nın, onu kör edici aşk ile Yusuf’a bağlanmasını kınamayan ama tuzak ve hileler dolu yönteminin yanlışlığına vurgu yapan yaratıcı ve yapıcı bir kelamdır. Bu sebeple Müslümanın kalbi gülerken bile ağlamaklı olan; kör edici sevdadan da öte Mevlasını kalp gözüyle görebilen “İhsan” makamındaki muhabbetle doludur.

3. Kalp

İslam Antropolojisindeki odak olarak bireyin kalbi bir gönüldür. Kalp, canlılardaki en ince damarlarla hücrelere kadar hayatı dağıtan organ olarak, cesaretli yaşamı anlatan sıradan bir yürek olmaktan çıkarak koskocaman gönüle elindekileri paylaşma ile başlar. Ötelere özlem ile devam eden ve sonunda fokur kokur kaynayan kalp muhabbet dolu gönüle dönüşmekle gerçek hüviyetine kavuşur.

İslam Sosyo-Antropolojisi ise bu gönlün ümmet içindeki yansımasıdır. Gönül ümmetin en büyük yansıması olarak herşeyin gönüllülük esasının da ötesinde İsar ile işlediğini gösterir. İrşad ve hikmet ile bezenen, vahyin inşa ettiği temsil ile devam eden toplumdaki Müslüman insan etrafına maddi manevi iyilik ve şifa dağıran koskocaman bir Sadr haline gelir.

4. Müslüman Mide: Helali Öğüten Değirmen

Mide tüm bedeni temsil eder. Müslümanın bedeni, materyalistten de öte, maddenin esiri olmayan, aksine daima ona “Rabbinin kölesi” oluşunu hatırlatan; kanının, teninin, renginin farkında olan, onları inkar etmeyen ama onları ideolojik bir saplantıya veya kupkuru bir mitolojiye dönüştürmeyen aksine; şanlı tarihinin inşa edici her şimdiki an olduğunu bilen, Selahaddin benim, Fatih benim, Yavuz içimde yaşıyor” diyebilen; tarihsel zamanların dindar, dindarların ise tarihsel bir kişilik olduğunun bilincinde olan;Ergenekon’dan beri milli kutlu kızıl elma yolculuğunun farkında olan… “Tanrı Dağları kadar milli ve yerli Hira kadar Müslümanım” diye haykırabilen bir insan..

Bu bakımdan İslam Antropolojisinde anatomik açıdan midenin anlamı ulvidir.

Fizyolojik açıdan mide bireyin Badn-i beşer olarak helal rızık endişesinin odağındaki organ olarak hiçbir zaman doymayan her şeyi öğüterek boş kalmak isteyen organ olmaktan çıkarak salih amellerle elde edilen helal rızıkla üçte bir doldurulan dünyavi bir bakiye kazanı ve onların sonucunda ortaya çıkan ulvi bir ibadetler kazancına dönüşür

Bu şuurla eylem içindeki insan badnı, topluma karıştığında hemen bir aşığdan yukarıya doğru yükselen bir anlayışa kendini terakki ettirmektedir; önce helal rızıkla beslenen insan, sadaka vermeyi sonra kardeşine işar içinde olmayı, zekatlarını aksatmamayı ve kardeşlerine borç verebilmeyi (karz) seviye seviye aşarak “bu dünyaya” hakim olan, ama “bu dünyayı” yaşamayan bir insanın “ilm- i iktisad” oluverir

5. Üreme organları:

İslam Antropolojiyi için neslin devamını sağlamak veya sayıca çoğalmaktan ziyade keyfiyete bağlı iyiliğin ve iyilerin çoğalması öne çıkar

En fizyolojik ihtiyaç olarak üreme ( tenasul ), anlamlı ve değersizleştirildiği takdirde salt bir tahliyeden başka tek başına bir anlam ifade etmez. Onu anlamlandıran zevc ile beraber örtülü aşktan uzaklaşarak deruni bir muhabbetle anlamlı hale getirmek ve iyiliklerle amel eden salih nesillere sahip olmaktır. Zira cinsiyet kategorisi olarak kadın insan hayat kaynağı ve muhabete meyilli olan insan doğuran insan olarak kainatı var eden yaratıcı bir unsurdur.

6. Müslüman Metafiziği: Nefis, Mana Ve Ruh

Müslüman ruhu, nefsine denge bahşeden, bedenine can veren, kimlik, kişilik ve benliğinin farkında olan, kimliğini ve kişiliğini yabancı olarak değil; terbiye edilebilir bir can gören; her türlü esnek ve cinsiyetsiz, liberal hatta transhuman anlayışlardan öte “Sonsuz Varlığa daima kendini zincirleyen”, “Sonsuz Varlığa köleliğin Ruha özgürlük verdiğini ve O’na ait olduğunu” manalandıran; dahası “Sonsuz’a köle olanın Fanilere özgürlük bahşettiğini söyleyen” dinamik, çoğulcu ve evrenin ötelerini kucaklayıcı bir RUH’tur…