I- Konunun Plânı

A- İhlâs Kavramı

B- İhlâs şirk ilişkisi

C- İhlâs riya ilişkisi

D- Kur?an?ın İhlâsa bakışı

E- Hadislerde İhlâs

F- İhlâs amel ilişkisi

II- Konunun Açılımı ve İşlenişi

Konuya ihlas kavramı açıklanarak başlanır. Daha sonra ilgili ayet ve hadislerle ihlasın dindeki yeri izah edilir. Bu arada ihlasın şirk ve riya ile ilişkisi anlatılarak ibadetlerin kabul olabilmesi için gerekli olan huşû, hudû ve ihlas gibi batini şartlarına vurgu yapılır. Vaazın akışı içerisinde ihlasın Kur?an tarafından peygamberlerin başlıca niteliklerinden biri sayıldığı gerçeği dile getirilerek müminlerin de ihlaslı olmaları gerektiği ifade edilir. Vaazın sonuna doğru genel bir değerlendirme yapılır ve ihlaslı olmanın gerek fert gerekse toplum hayatında sağlayacağı yararlar anlatılır.

III- Konunun Özet Sunumu

İhlâs kavram olarak, şirk ve riyadan, batıl inançlardan, kötü duygu ve düşüncelerden, çıkar hesaplarından ve genel manada gösteriş arzusundan kalbi temizlemeyi,her türlü hayırlı faaliyete iyi niyetle yönelmeyi ve her durumda yalnızca Allah?ın rızasını gözetmeyi ifade eder. Kulun gerek tutum ve davranışlarında gerekse sözlerinde yalnızca Allah?ın rızasını gözetmesi gerekir. Kuşkusuz, ibadetlerin abdest, niyet, tekbir ve kıraat gibi zahiri şartları yanında bir de huşû, hudû ve ihlâs gibi bâtınî şartları bulunmaktadır. Örneğin abdestsiz namaz geçerli sayılmayacağı gibi ihlassız eda edilen bir ibadet de makbul olmaz. Buna göre, amellerin geçerli olabilmesinin iki şartı vardır. Birincisi, Allah'ın emrettiği şekilde yerine getirilmiş olması; ikincisi ise ihlasla yani yalnızca Allah'ın rızasını kazanmak amacıyla yapılmış olmasıdır. Bu iki şartı birlikte taşımayan hiçbir amel Allah katında kabule şayan değildir. Dolayısıyla, ibadetlerin ruhudur. Çünkü her şeye değer kazandıran ihlastır. Hz. Peygamber de

2

duaların ihlasla yapılmasını istemiştir. Kişi çok ibadet etmekle değil, ihlaslı

olarak yaptığı ibadetlerle kurtuluşa erecektir. Doğruluğun özel bir şekli

olarak görülen ihlas, bazen niyet anlamında kullanılmaktadır.

Gerçek şu ki, ihlâslı olan kimseler Allah Teâlâ?nın yardımına mahzar

olurlar. Kur?an-ı Kerim?de geçen ?ıbâdullâhi?l-muhlesîn? ifadesi, ?Allah?ın

yardımına mahzar olup hâlis dindarlığa ve hidayete eriştirilmiş olanlar?

anlamına geldiği müfessirlerce ifade edilmektedir. Yine Kur?an-ı Kerim?de

bildirildiğine göre şeytan ihlâslı kişilere zarar veremeyecektir (Hicr, 15/39-

42; Sâd, 38/82-83). Bu sebepledir ki Kur?an?da ihlâs peygamberlerin

niteliklerinden biri sayılmıştır (meselâ bk. Yûnus, 12/24; Meryem, 19/51;

Sâd, 38/45-46). Ayrıca Kur?an-ı Kerim?in 112. suresine dinin temel ilkesi

olan tevhidi en halis, en güzel şekilde dile getirdiği için ihlâs adı verilmiştir

İnsanlar, iyilik yapabilecekleri gibi kötülük de yapabilirler. İyilik

yapanlar bunun karşılığında mükâfât elde ederler; kötülük yapanlar ise

günah işlemiş olurlar. Dolayısıyla kişi Kur'an-ı Kerim'de buyurulduğu gibi

zerre miktarı hayır işlerse veya zerre miktarı kötülük işlerse kıyamette

onları görecektir (Zilzâl, 99/7-8). Ne mutlu amellerine şirk ve riya gibi

habaseti karıştırmayanlara!

IV- Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Ayetler

????? ???????? ?????? ???? ???????? ?????? ?????????? ???? ???????? ???? ???? ??????????? ?? ? ?????? ??? ??????? ????????? ???????? ?????

????????????

?Halbuki onlara, ancak dini Allah?a has kılarak, hakka yönelen

kimseler olarak O?na kulluk etmeleri, namazı kılmaları ve zekâtı vermeleri

emredilmişti. İşte bu dosdoğru dindir?1

Not: Ayrıca bu konuda şu âyetlere de bakılabilir:Nisâ, 4/145-146;

A?râf, 7/29; Yûsuf, 12/23-24; Hicr, 15/39-42; İsrâ, 17/64-65; Sâd, 38/82-

83; Zümer, 39/1-2, 11-14; Mü?min 40/13-14, 65;

V- Konu İşlenirken Başvurulabilecek Bazı Hadisler

?? ??? ?????? ???? ?????? ???? ?????? ?????: ???????? ??????? ???? ??? ???? ???? ???? ????: ???? ??????????

????? ???????????? ???? ????????.

?

????? ???

1 Beyine, 98/5

3

Ebû Hüreyre (r.a)?den rivayet edildiğine göre, ?Resûlullah (s.a.v)?i şöyle buyururken dinledim? demiştir: ?Cenaze namazı kıldığınız zaman, ölen kimseye ihlâsla dua ediniz!?2

???? ??????? ????????????? ????? ?????? ?????? ???? ?????????? ???? ? ??????? ???? ????? ???????? ???? ??????? ???? ?????? ?????? ???? ? ????? ???? ?????? ????

??????? ???? ?????? ???? ????? ??? ??????? ??????????? ????????? ? ? ?????? ???? ?????? ?????: ??????? ??????? ?????? ??? ???? ???? ????

?????? : ???????? ??????????? ??????? ?????? ?????????? ??????? ???????? ??? ? ???? ?????? ??????? ????????? ????? ????? ???????????

??????????? ???? ?????? ??????????? ?????? ??????? ?????????? ?????? ??? ??????? ???? ???? ????????? ? ?????????? ???????????? ????? ???

??????? ???????.

Mü?minlerin emîri Ebû Hafs Ömer ibn Hattâb (r.a.), Resûlullah (s.a.v.)?i şöyle buyururken dinledim, dedi: ?Yapılan işler niyetlere göre değerlenir. Herkes yaptığı işin karşılığını niyetine göre alır. Kimin niyeti Allah?a ve Resûlü?ne varmak, onlara hicret etmekse, eline geçecek sevap da Allah?a ve Resûlü?ne hicret sevabıdır. Kim de elde edeceği bir dünyalığa veya evleneceği bir kadına kavuşmak için yola çıkmışsa, onun hicreti de hicret ettiği şeye göre değerlenir. ?3

???? ???? ????????????? ????? ????? ????? ????????? ?????? ???? ???? ??? ???????: ????? ??????? ?????? ??? ???? ????

???? ? ?????? ?????? ??????????? ??????? ??????? ???? ??????? ???? ???????? ???????? ????? ??????? ???????????. ???????:

?? ????: ??? ??????? ??????? ?????? ???????? ???????????? ???????????? ????????? ????????? ???? ?????? ????? ???? ???? ! ?

?????: ???????? ??????????? ???????????? ???? ? ??? ??????? ????? ???????????.

Mü?minlerin annesi Ümmü Abdullah Âişe (r.a.)?dan rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ?Bir ordu Kâbe?ye saldırmak üzere yola çıkacak; bir çöle geldiklerinde baştan sona bütün ordu yere batacaktır. ? Hz. Âişe der ki, bunun üzerine ben, Yâ Resûlallah, onların arasında ticaret için yola çıkanlar ve kötü niyetli olmayanlar varken niçin hepsi birden yere batacaktır? diye sordum. Resûlullah (s.a.v.), ?Hepsi birden yere batacak, âhirette yeniden diriltilip niyetlerine göre hesaba çekileceklerdir? buyurdu.4

?????? ?? ??????? ?????? ???? ???? ??? ???????: ????? ???????? ??? ???? ???? ???? ??? ???????? ? ????? ??????????

??????? ??????? ????????? ??????? ????? ?????????? ????????????.

2 Ebû Dâvûd, Cenâiz 56, (III,538).

3 Buhârî, Bed?ü?l?vahy 1, (I,2); İmân 41, (I,20); Nikâh 5, (VI,118); Müslim, İmâret 155, (II,1515,1516).

4 Buhârî, Büyû\' 49, (III,19-29); Hac 49, (II,159); Müslim, Fiten 4?8, (III,2209-2210-2211).

4

Âişe (r.a.)dan rivayet edildiğine göre Peygamber (s.a.v.)?i şöyle buyurdu: ?Mekke fethinden sonra artık hicret yok; fakat cihad ve niyet vardır. Allah yolunda savaşa çağırıldığınız zaman hemen katılın. ?5

???? ????? ?????? ?????? ??????? ???? ?????? ?????? ???????????? ?????? ???? ???? ????? ?????: ????? ???? ????????? ??? ????

???? ???? ??? ??????? ?? ?????: ???? ?????????????? ??????????? ??? ???????? ????????? ?????? ?????????? ???????? ?????? ???????

???????? ?????????? ????????? ????? ?????????: ????? ??????????? ??? ??????.

Ebû Abdullah Câbir İbn Abdullah el?Ensârî (r.a) şöyle dedi: Bir defasında Peygamber (s.a.v.) ile birlikte bir gazvede bulunuyorduk. Buyurdu ki: ?Hastalıkları yüzünden Medine?de kalan öyle kimseler var ki, siz bir yolda yürüdüğünüz veya bir vâdiyi geçtiğinizde, onlar da sizinle birlikte gibidir. ? Bir başka rivayete göre: ?Sevap kazanmada size ortak olurlar? buyurdu.6

???? ????? ??????? ?????? ???? ??????? ???? ?????????? ?????? ???? ?????? ?????: ????? ????? ??????? ???????? ??????????

? ?????? ??? ????? ?? ????????? ?????? ?????? ??? ??????????? ???????? ????????? ???? ?????? ?????? ?????? ?? ?????: ???????? ???

??????? ????????? ???????????? ????? ??????? ?????? ??? ???? ???? ???? ?? ?????: ???? ??? ? ??????? ??? ????????

?????? ??? ???????? ??? ?????? .??

Ebû Yezîd Ma\'n İbn Yezîd İbn Ahnes (r.a) şöyle dedi: Babam Yezîd sadaka vermek üzere yanına birkaç dinar aldı ve onları Mescid?i Nebevî de oturan birinin yanına koydu. Ben Mescid?e uğrayarak paraları aldım ve babama götürdüm. Babam: Vallâhi ben onları sen alasın diye bırakmamıştım deyince, Resûlullah (s.a.v.)?in yanına giderek durumu arzettim. Bunun üzerine Hz. Peygamber şöyle buyurdu: ?Yezîd! Sen niyet ettiğin sadaka sevabını kazandın. Ma\'n! Aldığın para da senindir. ?7

?????? ????? ????????? ?????? ???? ???? ??????? ??????? ???? ??????? ???? ?????? ??????? ?? ???????? ???? ???????

???? ?????? ???? ?????? ???? ?????? ?????????? ?????????? ????? ???? ??????? ?????? ??????????? ???????????? ?????? ?????? ????

?????? ????? ???? ????? ?????: ?????? ??????? ?????? ??? ???? ???? ? ??? ? ????????? ????? ?????? ??????????

???? ???? ?? ?????? ??? ?? ??????: ??? ??????? ?????? ????? ???? ? ????? ??? ???? ????????? ??? ?? ???? ?????? ??? ????? ??????

5 Buhârî, Menâkıbü?l?ensâr 45, (IV,253); Cihâd 1, 27, (III,200,210); Müslim, Hac 445, (I,986); İmâret 85, (II,1487).

6 Müslim, İmâre 159, (II,1518).

7 Buhârî, Zekât 15, (II,116).

5

????????? ?????? ??? ??? ???? ?????????????? ??? ??????? ?????? ? ?????: ???? ?? ????: ???? ? ????? ??? ??????? ?????? ? ?? ????? :

???? ?? ????: ??????? ???? ??? ??????? ?????? ? ?????: ??? ????? ????? ????? ??????? ???? ??????? ?????? ??? ?????? - -

????????? ??????????? ???? ?? ???? ???? ?????????? ??????? ???????????? ???????? ???????? ???? ? ??????? ? ??????? ?? ??????? ??? ? ??????

???? ????? ??? ???? ?????? ??? ?????? ??? ???????? ??? ????? ??????????. ?????: ?? ??????: ??? ??????? ????? ???????? ? ?????

?????????? ? ?????: ?????? ???? ???????? ?? ?? ?????? ??????? ?? ??????? ???? ?????? ????? ????? ????????? ???? ???????? ????? ?????

?????????? ???? ???????? ?????? ? ????? ???? ???? ???? ????? ???????? ???? ????????. ?????? ? ? ?????? ??????????? ??????? ????

?????? ?? ???????? ????? ?????????????? ???? ????????? ?????? ???? ???????? ? ????? ???? ??????? ?????? ????? ????? ??????? ??

?????? ???? ????? ?? ? ??? .??

Cennetle müjdelenen on sahâbîden biri olan Ebû İshâk Sa\'d İbn Ebû Vakkâs (r.a) şöyle dedi: Vedâ Haccı yılında (Mekke?de) yakalandığım şiddetli bir hastalık dolayısıyla Resûlullah (s.a.v.) ziyâretime geldi. Ona: Yâ Resûlallah! Gördüğün gibi çok rahatsızım. Ben zengin bir adamım. Bir kızımdan başka mirasçım da yok. Malımın üçte ikisini sadaka olarak dağıtayım mı? diye sordum. Hz. Peygamber: ?Hayır?, dedi. Yarısını dağıtayım mı? dedim. Yine: ?Hayır?, dedi. Ya üçte birine ne buyurursun, yâ Resûlallah? diye sordum. ?Üçte birini dağıt! Hatta o bile çok. Mirasçılarını zengin bırakman, onları muhtaç bırakıp da halka avuç açtırmaktan hayırlıdır. Allah rızâsını düşünerek yaptığın harcamalara, hatta yemek yerken eşinin ağzına verdiğin lokmalara varıncaya kadar hepsinin mükâfatını alacaksın? buyurdu. Sa\'d İbni Ebû Vakkâs sözüne devamla dedi ki: Yâ Resûlallah! Arkadaşlarım gidipte ben kalacak mıyım? (burada ölecek miyim?) diye sordum. ?Hayır, sen burada kalmayacaksın. Allah rızâsı için güzel işler yaparak yükseleceksin. Allah?tan öyle umuyorum ki, daha nice yıllar yaşayarak kimi insanlar (mü?minler) senden fayda, kimileri de (kâfirler) zarar görecektir. Allahım! Ashâbımın (Mekke?den Medine?ye) hicretini tamamla! Onları geri döndürüp hicretlerini yarım bırakma! Acınacak durumda olan Sa\'d İbni Havle?dir? buyurdu. Bu sözleriyle Resûlullah (s.a.v.), Sa\'d İbn Havle?nin Mekke?de ölmesine üzüldüğünü ifade etti.8

8 Buhârî, Cenâiz 37, (II,82-83); Vesâyâ 2, (III,186); Nefekât 1, (VI,189); Merdâ 16, (VII,9); Daavât 43, (VII,160); Ferâiz 6, (VIII,5) ; Müslim, Vasıyyet 5, (II,1250-1251).

6

???? ????? ?????? ???? ?????? ???????? ???? ?????? ?????? ???? ?????? ?????: ????? ??????? ??????:???? ?????? ??? ? ??????? ?????

?????????????? ?????? ???? ??????????? ??????? ? ??????? ????? ?? ?????????.

Ebû Hüreyre Abdurrahman İbn Sahr (r.a)?den rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ?Allah Teâlâ sizin bedenlerinize ve yüzlerinize değil, kalblerinize bakar. ?9

???? ????? ?????? ?????? ?????? ???? ?? ???? ?????????? ?????? ???? ?????? ?????: ?????? ??????? ?????? ????? ?????

??????? ?? ?????? ???? ???????? ???????? ?????????? ?????????? ????????? ?????????? ???????? ????? ????? ??? ??????? ?????? ?

?? ????? ??????? ?????? ????? ????? ??????? ?? ??????: ???? ??????? ???????? ???????? ?????? ???? ?????????? ?? ???? ??? ?? ?????

?? ???? .??

Ebû Mûsâ Abdullah İbn Kays el?Eş\'arî (r.a) şöyle dedi: Resûlullah (s.a.v.)?e: Biri cesaretini göstermek, diğeri milletini korumak, öteki kendine yiğit adam dedirtmek için savaşan kimselerden hangisi Allah yolundadır? diye soruldu. Resûlullah (s.a.v.) şu cevabı verdi: ?Kim, İslâmiyet daha yüce olsun diye savaşıyorsa, o Allah yolundadır. ?10

???? ????? ??????? ? ??????? ???? ?????????? ???? ??????? ?????? ???? ?????? ?? ? ? ???? ?? ?? ?????: ????? ????? ??? ??????????? ???

?????? ????????? ???????????? ??? ??????????? ??? ??????? ? ?????: ??? ??????? ??????? ???? ?????????? ????? ????? ???????????? ?

?????: ?????? ????? ???????? ????? ?? ???? ?????????.

Ebû Bekre Nüfey\' İbn Hâris es?Sekafî (r.a)?den rivayet edildiğine göre Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu:?İki müslüman birbirine kılıç çektiği zaman, öldüren de, ölen de cehennemdedir?. Bunun üzerine ben: Yâ Resûlallah! Öldürenin durumu belli, ama ölen niçin cehennemdedir? diye sordum. Resûl?i Ekrem (s.a.v.) ?Çünkü o, arkadaşını öldürmek istiyordu? buyurdu.11

?????? ????? ?????? ???? ?????? ???? ?????? ?????: ????? ??????? ?????? ??????? ???????? ??? ???????? ??????? ????? ?????????

??? ? ??????? ?????????? ??? ??????? ??????? ??????????? ???????? ??????? ?? ? ? ?????????? ????? ?? ?? ? ??? ??????????

??????????? ???? ???? ??????????? ??? ? ??? ?????? ????? ?????????? ??? ??????? ????? ?? ? ??????? ???? ?????? ???????? ????? ??????

9 Müslim, Birr 33, (III,1987).

10 Buhârî, İlim 45, (I,40); Cihad, 15, (III,206); Farzu?l?humüs 10, (IV,51);Tevhîd 28, (VIII,189); Müslim, İmâre 150, 151, (II,1513).

11 Buhârî, Îmân 22, (I,13);Diyât 2, (VIII,37); Fiten 10, (VIII,92); Müslim, Kasâme 33, (II,1308); Fiten 14, 15, (III,2213-2214).

7

???? ????? ????????? ???? ? ? ?????? ????? ????????? ?????? ???????? ???????????? ??????? ?????? ?????????? ????? ???

?? ? ?????? ??? ??????? ?? ? ?????? ???? ??????????? ???????????????? ????????? ????? ?????????? ??? ????? ??? ??????????

????? ????? ????? ? ?????????: ?????? ? ? ?????????? ???????? ??????? ????? ?????? ? ? ???? ????????? ??? ???? ? ????? ????? ? ??? ????

???????? ?????.

Ebû Hüreyre (r.a)?den rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: ?Bir kimsenin câmide cemaatle kıldığı namaz, işyerinde ve evinde kıldığı namazdan yirmi küsur derece daha sevaptır. Şöyleki bir kişi güzelce abdest alır, sonra başka hiçbir maksatla değil, sadece namaz kılmak üzere câmiye gelirse, câmiye girinceye kadar attığı her adım sebebiyle bir derece yükseltilir ve bir günahı bağışlanır. Câmiye girince de, namaz kılmak için orada durduğu sürece, tıpkı namaz kılıyormuş gibi sevap kazanır. Biriniz namaz kıldığı yerden ayrılmadığı, kimseye eziyet etmediği ve abdestini bozmadığı müddetçe melekler: Allahım! Ona merhamet et! Allahım! Onu bağışla! Allahım! Onun tövbesini kabul et! diye ona dua ederler. ?12

?????? ???? ?????????? ?????? ???? ???? ?? ???? ???? ?????? ??????????? ?????? ???? ???? ?????? ???? ??????? ?????? ?????

????? ??????? ?? ??????? ?????? ? ?????? ???? ???????? ?? ??????? ???? ?????? ?????: ?? ? ? ?????? ?????? ???????????? ???? ? ? ?????????

???? ? ???? ?????: ?????? ?? ? ? ?????? ???? ?? ???? ? ?????????? ????? ??? ???? ?? ??????? ???? ?????? ???????? ???????? ?????????? ??????

?? ? ? ????? ?? ????????? ????? ??? ???? ?????? ????????? ???? ????????????? ?????? ????? ????????? ???????? ? ????? ?? ? ?

????????? ?? ???? ? ?????????? ????? ??? ???? ???????? ???????? ?????????? ?????? ?? ? ? ????? ?? ???????? ????? ??? ???? ?????????

????????? .??

Ebü?l?Abbâs Abdullah İbn Abbâs İbn Abdülmuttalib (r.a)?dan nakledildiğine göre, Resûlullah (s.a.v.)Allah Teâlâ?dan rivayet ettiği bir hadiste şöyle buyurdu: ?Allah Teâlâ iyilik ve kötülükleri takdir edip yazdıktan sonra bunların iyi ve kötü oluşunu şöyle açıkladı: Kim bir iyilik yapmak ister de yapamazsa, Cenâb?ı Hak bunu yapılmış mükemmel bir iyilik olarak kaydeder. Şayet bir kimse iyilik yapmak ister sonra da onu yaparsa, Cenâb?ı Hak o iyiliği on mislinden başlayıp yedi yüz misliyle, hatta kat kat fazlasıyla yazar. Kim bir kötülük yapmak ister de vazgeçerse, Cenâb?ı Hak bunu mükemmel bir iyilik olarak kaydeder. Şayet insan bir

12 Buhârî, Salât 87, (I,122-123); Ezân 30, (I,158-159); Büyû\' 49, (III,20); Müslim, Tahâret 12, (I,208); Mesâcid 272, (I,459).

8

kötülük yapmak ister sonra da onu yaparsa, Cenâb?ı Hak o fenalığı sadece bir günah olarak yazar. ?13

???? ????? ?????? ???????? ??? ?????? ???? ?????? ???? ??????????? ?????? ???? ???? ????? ?????: ???????? ??????? ??????

?? ??? ????? ??????? ?? ?????? ? ?????? ????????? ????????? ? ????? ?????? ????? ?? ?? ?????? ?????? ???????? ?????????? ???? ?????

???????????? ???????????? ???????? ???? ????????? ???????? ????????? ????????? ?? ???????: ?????? ??? ? ?????????? ???? ?????

?? ? ? ?????? ?????? ???? ???????? ?????? ????????? ?????????????. ????? ?????? ???? ????: ?????? ? ? ????? ??? ??? ?????? ?????????

??????????? ???????? ???? ???????? ?? ?? ????? ??????? ????? ?????? ?? ????? ??? ?????? ?? ? ????? ? ?????? ?? ???? ?????? ???????????

?????? ?????? ?????????? ??????? ??????? ????? ?? ??????? ?????? ??? ??????? ?????????? ???? ??? ????????? ????? ??????? ?? ?? ???????

??????? ???? ???????? ?? ???????? ??????????? ????? ????? ??? ?????? ???????????????? ?????? ? ????? ????????? ???????? ???? - -

? ??????? ???? ?????? ?????? ?????? ?? ????? ????????? ??????? ?????. ?????? ? ? ???? ?????? ?? ?????? ????? ?????????? -

???????? ?? ??????? ????? ??? ?????? ????? ???? ????? ?? ? ??????? ????? ???????? ??????? ??? ????????????? ?????????? ??????.

???? ?????: ?????? ? ? ?????? ??????? ???? ??? ???? ????? ??????? ???? ? ? ??????? ?? ?? ?? ????? ???????: ?????? ????? ???

????????? ??? ??????? ?????????? ??????????? ????????? ???? ????? ? ??????? ??????? ?? ???? ?????? ?????? ??????? ???? ?????? ?? ??

????????? ??????????? ??????? ???? ??? ????????? ???????? ???????? ????? ???? ???????? ? ?????? ??? ???? ? ???????? ?? ?????????

?????? ????? ???????? ?????? ???????? ?????????: ?? ?? ? ?? ?? ?????? ? ???? ???????? ???? ???????: ????? ?????? ?????? ?? ?? ? ? ??????????

?????? ?????????? ??????? ?????? ???? ??? ?????? ??????? ??????? ????? ? ??? ??????? ??? ????? ?????? ?????????? ???? ?????? ? ? ????

?????? ?? ?????? ????? ?????????? ???????? ????? ???? ????? ??? ?????? ?????? ???? ???????? ?????????? ???? ?? ??????? ???

?????????????? ????????? ???? ???. ??????? ?????????: ?????? ? ? ????????????? ????????? ??????????????? ?????????? ???? ?? ??????

??????? ?? ???? ????? ???? ????????? ?? ?? ? ????? ???????? ?????? ??? ????? ?????? ???????????? ????????? ? ????? ????

?? ?????: ??? ?????? ???? ????? ?? ?? ?? ??????? ?? ??????: ????? ??? ?? ??? ???? ????????: ???? ??????? ?????????? ???????????

???????????. ?? ?????: ??? ?????? ?????? ??? ?????? ?????? ??? ! ?? ?????? ??? ?????? ?????? ????? ?????????? ?????? ?????????? ?? ???? ? ??? ???? ?????? ??????? ???????? ???? ????? ?? ?????? ????? ?????????? ???????? ????? ???? ????? ??? ?????? ??????

????? ???????? ?? ? ??????? ?????????? ?????????.

13 Buhârî, Rikâk 31, (VII,187); Müslim, Îmân 207, 259, (I,118).

9

Ebû Abdurrahman Abdullah İbn Ömer İbnü?l-Hattâb (r.a)?dan rivayet edildiğine göre, Resûlullah (s.a.v.)?i şöyle buyururken dinlediğini söylemiştir: ?Sizden önce yaşayanlardan üç kişi bir yolculuğa çıktılar. Akşam olunca, yatıp uyumak üzere bir mağaraya girdiler. Fakat dağdan kopan bir kaya mağaranın ağzını kapattı. Bunun üzerine birbirlerine: Yaptığınız iyilikleri anlatarak Allah?a dua etmekten başka sizi bu kayadan hiçbir şey kurtaramaz, dediler. İçlerinden biri söze başlayarak: Allahım! Benim çok yaşlı bir annemle babam vardı. Onlar yemeklerini yemeden çoluk çocuğuma ve hizmetçilerime bir şey yedirip içirmezdim. Birgün hayvanlara yem bulmak üzere evden ayrıldım; onlar uyumadan önce de dönemedim. Eve gelir gelmez hayvanları sağıp sütlerini annemle babama götürdüğümde, baktım ki ikisi de uyumuş. Onları uyandırmak istemediğim gibi, onlardan önce ev halkının ve hizmetkârların bir şey yiyip içmesini de uygun görmedim. Süt kabı elimde şafak atana kadar uyanmalarını bekledim. Çocuklar etrafımda açlıktan sızlanıp duruyorlardı. Nihayet uyanıp sütlerini içtiler. Rabbim! Şayet ben bunu senin rızânı kazanmak için yapmışsam, şu kaya sıkıntısını başımızdan al! diye yalvardı. Kaya biraz aralandı; fakat çıkılacak gibi değildi. Bir diğeri söze başladı: Allahım! Amcamın bir kızı vardı. Onu herkesten çok seviyordum. (Bir başka rivayete göre: Bir erkek bir kadını ne kadar severse, ben de onu o kadar seviyordum). Ona sahip olmak istedim. Fakat o arzu etmedi. Bir yıl kıtlık olmuştu. Amcamın kızı çıkıp geldi. Kendisini bana teslim etmek şartıyla ona 120 altın verdim. Kabul etti. Ona sahip olacağım zaman (bir başka rivâyete göre: Cinsî münasebete başlayacağım zaman) dedi ki: Allah?tan kork! Dinin uygun görmediği bir yolla beni elde etme! En çok sevip arzu ettiğim o olduğu halde kendisinden uzaklaştım, verdiğim altınları da geri almadım. Allahım! Eğer ben bu işi senin rızânı kazanmak için yapmışsam, başımızdaki sıkıntıyı uzaklaştır, diye yalvardı. Kaya biraz daha açıldı; fakat yine çıkılacak gibi değildi. Üçüncü adam da: Allahım! Vaktiyle ben birçok işçi tuttum. Parasını almadan giden biri dışında hepsinin ücretini verdim. Ücretini almadan giden adamın parasını çalıştırdım. Bu paradan büyük bir servet türedi. Birgün bu adam çıkageldi. Bana: Ey Allah kulu! Ücretimi ver, dedi. Ben de ona: Şu gördüğün develer, sığırlar, koyunlar ve köleler senin ücretinden türedi, dedim. Adamcağız: Ey Allah kulu! Benimle alay etme, deyince, seninle alay etmiyorum, diye cevap verdim. Bunun üzerine o, geride bir tek şey bırakmadan hepsini önüne katıp götürdü. Rabbim! Eğer bu işi sırf senin rızânı kazanmak için yapmışsam, içinde bulunduğumuz sıkıntıdan bizi kurtar, diye yalvardı. Mağaranın ağzını tıkayan kaya iyice açıldı; onlar da çıkıp gittiler?.14

14 Buhârî, Büyû\' 98, (III,37-38); İcâre 12, (III,52-52); Hars ve?l?müzârea 13, (III,69-70); Enbiyâ? 53, (IV,147-

10

VI- Yararlanılabilecek Bazı Kaynaklar

1.Gazâlî, İhyâu Ulûmiddîn, IV,376-386

2. Süleyman ATEŞ, T. D. V. İslâm Ansiklopedisi, ?ihlâs? maddesi.

3. Nevevî, Riyazü?s-salihin Terceme ve Şerhi, Müt. M. Yaşar KANDEMİR, İ. L. ÇAKAN, R. KÜÇÜK, Erkam yay., İst., 1997, I/89-140;

4.Komisyon, Kur?an Yolu, D.İ.B, Yay., Ankara, 2003, (ilgili ayetlerin tefsiri.)

148); Edeb 5, (VII,69-70); Müslim, Zikir 100, (III,2099).__

Dr. Mehmet CANBULAT