Hadisler ışığında iletişim ahlâkı?

Ayetler ve hadisler ışığında dinimizin iletişim ahlakıyla ilgili öğütlerini ele alan geniş bir çalışma yoktu. İlahiyatçı Dr. Yusuf Güneş doktora tezinde bu konuyu ele aldı.

ASLIHAN KÖŞŞEKOĞLU'nun haberi

İletişim ahlakı günümüzde çokça tartışma konusu olan meselelerden biri. Çarpıtmalar, yalan habercilik, dürüstlük ilkesinin ihlali medya kanalları üzerinden sıkça gündeme geliyor. Bir de zamanla topluma yansımaları... Açık seçik verilen cinayet haberleri, şiddet olayları, müstehcen görüntülerin suça meyli artırdığı, çocuk, aile, toplum üzerindeki etkileri vs. Medya uzmanları, iletişimciler bu konuları tartışıyor ancak ayetler ve hadisler ışığında dinimizin iletişim ahlakıyla ilgili öğütlerini ele alan geniş bir çalışma yoktu. İlahiyatçı Dr. Yusuf Güneş doktora tezinde bu konuyu ele almış.

Güneş'in tez çalışması Hadislerde İletişim Ahlakı ismiyle Kaynak Yayınları tarafından kitaplaştırıldı. Gazete, televizyon, internet gibi kitle iletişim araçlarının insanlar üzerindeki olumsuz etkilerine Hadis Bilimi'nde ne gibi çözümler üretilebileceği konusunun incelendiği çalışma 5 yılda tamamlanmış. Çıkış noktasını şöyle anlatıyor Güneş: "Basın yayın mecrası içinde dindar insanlar da fazlaca yer alıyor. Medyanın etkilerinin genişlediği de görülen bir gerçek. Bunlar beni 'Dinimiz bu konuda ne diyor?'un cevabını aramaya götürdü. İletişim ahlakı konusunda Efendimiz (sas) ne diyor, vaazlarında, hutbelerinde, konuşmalarında, son hutbesinde kurduğu iletişimde takip ettiği metot nedir, bunlardan günümüzdeki iletişime katkı sağlayacak ne bulabiliriz, dinin bakış açısı nedir gibi soruların cevabını ortaya koymak için böyle bir çalışma yaptık."

En çok doğruluk-dürüstlük ihlâl ediliyor

Çalışmada 16 başlık tespit edilmiş. 10'u dikkat edilmesi gerekenler, 6'sı da ihlâl edilenler. Araştırmaları neticesinde hemen hepsinin bir şekilde ihlâl edildiğini fark ettiğini söylüyor Güneş. En çok ihlâl edilen doğruluk-dürüstlük ilkesi. Topluma en çok yansıyan da bu. Dipnotlarda günümüzden yaşanmış örneklere yer verilse de daha çok hadislerde iletişim ahlakı üzerinden gidilmiş. Doğruluk, insanın şeref haysiyetine saygı, yalancılık, mahremiyet gibi ahlaki konular genişçe ele alınmış. Ama şiddet biraz daha ön plana çıkıyor. Aile ve toplum yaşantısında günümüzün en önemli problemlerinden biri olan şiddet, Efendimiz'in sözleri üzerinden verilmiş.

kitaptan birkaç çarpıcı örnek

Peygamberimiz şerrin yayılmasını istemiyor. Bunun görüntüsünün gösterilmesi, anlatılmasını da. Bununla ilgili çarpıcı bir örnek var. Efendimiz'e sihir yapılıyor. Cebrail (as), bu sihrin nerede yapıldığını ve nereye atıldığını Efendimiz'e söylüyor. Sonra sihrin atıldığı kuyu bulunuyor ve sihir oradan çıkarılıyor. Sonra yeniden kuyuya atılıp üzeri kapatılıyor. Evine geldikten sonra Hz. Aişe validemiz "O sihri çıkarsaydın da insanlar görseydi." diyor Efendimiz'e (sas). Efendimiz'in cevabıysa çok ilginç: "Ya Aişe, ben şifa buldum, sihir şerrinin insanlar arasında yayılmasından endişe ettiğim için onu tekrar kuyuya atıp üstüne kapattırdım."

Demek ki buradan Peygamberimiz genel bir ilke ortaya koyuyor. Elbette bu tarz haberler yapılacak ama kolu bacağı kopmuş insanların görüntülerini göstermenin, örnek alınacak kötü olayların haber yapmanın anlamı yok. Bir süre sonra kanıksamaya dönüşüyor. Olumsuz etkisi çok fazla büyüyor.

Efendimiz'in (sas) iletişimi

Efendimiz'in (sas) iletişiminde ilk dikkat çeken husus iletilecek mesajın faydalı olması. Ve bu mesajın şahsın durumu düşünülerek en uygun üslupla verilmesi. Duyduklarının doğruluğunu araştırdığı, ilk duyuma göre hareket etmediğine dair örnekler var. Mahremiyete dikkat ediyor, insanların şeref ve haysiyetlerini incitmeyecek şekilde mesajını ifade ediyor. Bir olay üzerinden bir şey diyecekse, bir yanlışlık görmüşse isim vermeden uyarıyor.

Bu konuda ayet-i kerime var. Âlâ Sûresi 9. ayet. "Öğüt fayda verecekse öğüt ver." Yani boş konuşma, boş yere bir şey anlatma! Sonra Efendimiz (sas), "Allah'a ve ahiret gününe iman eden ya hayır konuşsun ya sussun." buyuruyor. Bunların yayın politika olarak yerleşmesi lazım. Maalesef hadisler ışığında baktığımızda yanlış gördüğümüz şeyler medyada özümsenmiş konular. Bir Müslüman'ın kendisini ilgilendirmeyen şeylerden uzak durması onun İslam'ının güzelliğindendir. Burada da Müslüman faydalı işlerle uğraşmalı. İletişiminde faydalılık esas alınmalı.

ZAMAN-PAZAR