Ekonomiye dar açıdan bakıp gidişatı yorumlamada eksikliklerimiz var. Acaba niçin genel seyri değerlendirip projeksiyon yapamıyoruz, anlaşılır gibi değil! İşine geldiğinde "bir önceki aya göre", işine gelmediğinde "bir önceki yılın aynı ayına göre" deyip rakamları farklı okumanın kanaatimce faydadan çok zararı olduğu ortada.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), Mayıs’a dair ekonomik güven endeksini (EGE) açıklamasından sonra yine aynı olumsuz projeksiyonlarla karşı karşıyayız.

EGE; tüketici ve üreticilerin genel ekonomik durumuna ilişkin değerlendirme, beklenti ve eğilimlerini özetleyen bileşik bir veri… Endeks, reel kesim imalat sanayi, hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerine ait alt sektörleri de içine alarak güven endekslerinin ağırlandırılarak birleştirilmesiyle oluşturuluyor.

Unutulmaması gereken bir husus daha var… EGE, büyümenin en öncü göstergesi.

***

Yeni EGE verisine bakalım… Endeks, bir önceki aya göre yani Nisan’a göre yüzde 1,3 azalarak 92,6’ye indi. Bu düşüş, tüketici, reel kesim (imalat sanayi), hizmet ve perakende ticaret sektörü güven endekslerindeki gerilemelerden kaynaklandı.

Eyvallah! Buna bir şey diyeceğim yok! Zaten olumsuz görüşlere hak verdiğim tek nokta güven endekslerinde iyimser sınır olan 100’ün altında gerçekleşmesi… Ama trendeki performansı da görmezden gelemeyiz!

Malumunuz, ekonomi datalarını incelerken her zaman pandemi öncesi yıl olan 2019’a ait ayları kıyaslayarak örnekler veriyorum...

EGE, 2019 yılı Ocak’taki 82,5 ile aynı yılın son ayı Aralık’taki 96,5 değeri arasında yükseliş yönünde bir trend izlemiş.

***

Devamla… 2020 Ocak’ına gelindiğinde EGE 97,1 değerini almış ve devamında Şubat’ta bir miktar daha artarak 97,5 ile ayı kapamış. Pandeminin dünyada kendini hissettirdiği Mart ayında ise EGE, 91,8 değerine gerilemiş. Endeks ilk çeyreği iyimserliğin hemen altında gerçekleştirmiş.

Pandemi etkisiyle ikinci çeyreğin ilk ayı Nisan 2020’de sert bir düşüşle 51,3 değerine inen EGE, Mayıs’ta 61,7’ye yükselerek toparlanma yoluna girmiş. Haziran’da da kötümser alanda olmasına karşılık 73,5 değeriyle tırmanışını sürdürmüş.

2020 üçüncü çeyrekte yukarı yönlü hareketini devam ettiren EGE Temmuz’da 82,2, Ağustos’ta 85,9 ve Eylül’de 88,5 değerini alarak ekonominin toparlandığına dair ilk sinyalleri vermiş.

Küresel salgının yoğunlaşmasına karşılık son çeyreğin ilk ayı Ekim’de 92,8 değerine yükselen EGE Kasım ve Aralık’ta arka arkaya 92,8’den önce 89,5’e ardından 86,4’e inmiş ama pandemi öncesi 2019 yılının son çeyreğine yakın bir performans izlemiş.

***

Mutasyon etkisiyle Türkiye’de salgın vaka sayısının günlük 60 binlere çıktığı bir ortamda EGE, 2020 Ocak’ında 2019 Aralık’taki 96,5 seviyesini yakalamış söz konusu ayı 96,2 ile geçmiş. Şubat’ta 95,8 ile normalleşme seviyesini koruyan EGE, 2021 Mart’ında pandemi öncesi yıl olan 2019’u aşarak 98,9 seviyesine yükselmiş.

Enflasyondaki artış ve dövizdeki dalgalanmalarla parasal sıkılaştırmanın artması, haftalık ve dönemsel kapanmalarla iktisadi faaliyetlerdeki geri çekilmeye paralel tüketici, reel kesim imalat, hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerindeki düşüşler sebebiyle 2021 Nisan’ında 93,9 seviyesine inen EGE, Mayıs’ta 92,6 değerini almış.

EGE’nin 15 aylık trendi böyle…

Zaten geçen sanayi üretimleri, toplam üretim, ihracat, istihdam, büyüme, dış ticaret ve bütçe dengesi verileri EGE’deki yükseliş trendini net bir şekilde doğruluyor.

Diğer taraftan yeni açıklanan 2020 İSO 500 Araştırma sonuçlarına bu iyi gelişmelerin bir mührü olarak da bakabiliriz.

***

EGE’nin öncü parametre olarak başka bir işlevi daha var demiştim…

2021 yılı ilk çeyreği itibariyle “iyimser alan 100”ün hemen altına yerleşen EGE ekonomi için de önemli mesajlar veriyor ve 2021 ilk çeyrek GSYH büyümesinin yüzde 6’dan az olmayacağını raporluyor.

Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Genel Kurulu’na katılan Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan da GSYH büyümesiyle ilgili aynı ifadeleri kullanıyor.

Hatta Sayın Bakan, gazetemizin dünkü manşeti “Hızlanan teşvikler can suyu olacak” başlığına nazire yapıp “Salgına karşı gerekli her türlü harcamayı yapmakta kararlıyız” diyor.

Bakan Elvan böylece, “Devletin ekonomiye teşvik, destek, kredi ve diğer bütün alanlarda üretenin yanında olduğunu gösterdi, bundan sonra da gösterecek” ifadeleriyle ekonomide daha yüksek büyümelerin olacağına işaret ediyor.

analizgazetesi.com.tr / yazının devamı..