Sedat Yılmaz: Hem dolar hem de TL bazında büyüdük

Büyümelerde ne hikmetse hep dolar kuruna göre hesaplamalar yapılır. Ancak Türkiye gibi döviz fiyatlarının dalgalı olduğu ülkelerde bu hesabı yerli para ile yapmak daha doğru olacağı kanaatindeyim. Zirâ yerli para ile büyüme kaydetseniz de kurdaki dalgalanmalar sebebiyle dolar bazında yapılan hesaplar reel verileri pek yansıtmayabilir.

Şöyle ki: Gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) Türk Lirası bazında 2020 yılında bir önceki yıla göre yüzde 16,8 artışla 5 trilyon lira olarak gerçekleşmişti. GSYH 2019’da yine bir önceki yıla göre yüzde 14,9 artışla 4,28 trilyon lira olmuştu. Hesaba göre, GSYH’de TL bazında yıllık 72 milyar liralık bir artış var.

Dolar bazında ele aldığımızda 2020’de 717 milyar dolar olan GSYH, 2019 yılında 760,7 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. Döviz bazında iki yıl arasında 44 milyar dolarlık bir düşüş olduğu görülüyor.

2020 yılında kişi başı milli gelir 8 bin 599 dolar olurken 2019’da ise aynı veri 9 bin 127 dolar şeklinde belirlenmişti. Dolar bazında kişi başı milli gelirde de bir azalış varmış gibi bir izlenim oluşuyor. Ancak 2020 yılında dolar kuru ortalamasının 7 lira, 2019’da ise 5,67 lira olduğunu hatırlamak ve GSYH’yi buna bakarak hesaplamak lâzım.

***

Hadi diyelim dolar hesabında ısrar edenler var... O zaman pandeminin en ağır geçtiği 2021 yılının ilk çeyrek büyümesini analiz edelim…

Türkiye bu yılın yani 2021’in ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre gayrisafi yurtiçi hasılasını (GSYH) yüzde 29,1 artırarak 1 trilyon 386 milyar 347 milyon lira olarak gerçekleştirdi. 2021 yılı birinci çeyrek itibariyle cari fiyatlarla ABD doları bazında GSYH 188 milyar 65 milyon oldu.

Türkiye geçen yıl yani 2020’nin ilk çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre GSYH’sini yüzde 16,2 artırarak 1 trilyon 71 milyar 98 milyon liraya yükseltmişti. GSYH ABD doları bazında da 176 milyar 146 milyon lira olarak gerçekleşmişti.

Kur oynaklıklarına rağmen 2021 ilk çeyreğinde GSYH hem Türk Lirası bazında hem de dolar bazında bir artış sağlamış. Yani ilk çeyrek büyüme rakamları iddiacıların nefeslerini kesmiş, konuşamaz hale getirmiş.

Büyük bir ihtimalle ilk çeyrek rakamları yılın geneline yayılarak aynı müspet sonuçları yılsonunda alacağız diye düşünüyorum.

Açıkçası, rakam cambazlıklarından kaçınmak gerekir, derim.

***

Büyümedeki ihracatın fonksiyonunu ve dolar bazındaki büyümeyi müşahhas olarak birimlendirmek istiyorum.

Mesela; Mayıs ayında Türkiye’nin ihracatı, pandemi nedeniyle oluşan küresel talep daralmasına rağmen geçtiğimiz yılın aynı ayına göre, yüzde 65,5 artışla, 16 milyar 480 milyon dolara ulaştı. 5 aylık ihracatın toplamı 85,2 milyar dolar oldu.

İlk 5 ayda geçen yılın aynı dönemine göre ihracat; Avrupa Birliği’ne yüzde 71, Yakın ve Ortadoğu’ya yüzde 34,2, diğer Avrupa ülkelerine yüzde 70,9, Kuzey Amerika’ya yüzde 29,5, Orta Asya ve Uzak Doğu’ya yüzde 86,9, Kuzey Afrika’ya yüzde 100,4, Sahra Altı Afrika’ya yüzde 83,2, Güney Amerika’ya yüzde 241, Orta Amerika ve Karayipler’e yüzde 119,6 ve Avustralya ile yeni Zelanda’ya yüzde 75,5 oranında artış sağladı.

Daha net ifadeyle 27 AB ülkesine ilk 5 ayda yüzde 41 ve 10 milyar dolar artışla 35,6 milyar dolar ihracat yapan Türkiye, Yakın ve Ortadoğu’ya yüzde 26,4 artışla 14,7 milyar dolar, Diğer Avrupa ülkelerine içinde İngiltere de var, yüzde 37,5 artışla 11,29 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi.

***

Gıda tarafına da bakalım… Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) dün bu yılın ilk 4 ayında tarım, gıda ve içecek sektörünün dış ticaret rakamlarını yayımladı.

Buna göre sektör 7 milyar dolar ihracat, 5,8 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. Birim ihracat ton başına 1,090 dolar, ithalat 602 dolar, aylık ihracat ortalama 1,8 milyar dolar ve ithalat da 1,4 milyar dolar oldu.

2021 yılının ilk 4 ayında önceki yılın aynı dönemine göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler 140 milyon dolarla şeker ve şekerli mamuller sektörü, 114 milyon dolarla yaş meyve sektörü, 107 milyon dolarla bitkisel yağ sektörü, 100 milyon dolarla sebze sektörü ve 94 milyon dolarla balıkçılık - su ürünleri sektörü şeklinde sıralandı.

Dolayısıyla ihracatın katkısıyla GSYH, Türk Lirası’nın yanında dolar bazında da bir büyüme sağladı.

Sedat Yılmaz

Hem dolar hem de TL bazında büyüdük