yaşamımızın hemen her anında sebeplerle karşılaşırız. insanoğlu başına gelen bir musibeti tahlil ederken çoğu zaman sebepleri özne/fail olarak görür. o sebep olmasaydı olmazdı diye düşünür. hal bu ki; o sebep olmasaydı da, o musibet olacaktı, yani allah başka bir sebep ile yaratacaktı. sebepleri vesile olarak değil de, fail/özne olarak gören bir düşünce tarzında, yaratıcı allah değil de, sebep yaratıcıdır. malesef ki günümüz insanında ki yaygın olan anlayış budur.

bir çok insan bilmeden / farkında olmadan, olayların akışından, allah'ı devreden çıkarır da, haberi olmaz. oysa hazreti allah, yarattığı hayatı da, ölümü de, ...ve ikisinin arasında her ne varsa bütünü için bir illet (sebep) yaratır. yaratmak o'nun işi, o'nun kudretindendir. başımıza gelen iyiliklerin de, kötülüklerin de yaratıcısı allah'dır. hayatı yaratan allah, ölümü de yaratan allah'dır(mülk suresi 2.ayet). sebep ise vesiledir. mesela; ölüm için bazen bir mikrop sebeptir, bazen bir kronik hastalık, bazen bir kaza sebeptir ve hatta bazen bir katil... bütün mahlukat kendilerine biçilen ömrü günü ve saati,dk'sı, sn'si kadar yaşar. biz kimin ne zamana kadar yaşayacağını bilmediğimiz için zannederiz ki; o sebep olmasaydı ölmezdi..! hayır efendim..! yine o an geldiğinde ölürdü, ama başka bir sebep ile ölürdü.. ve biz yine o sebeb olmasaydı yaşardı derdik. taa ki; bizim allahın yarattıklarını sebepler ile yarattığı gerçeğini  kabul etmemize kadar...

bu hakikati bilmeyen günümüz toplumunda bazı kişilerin kurtarıcı olarak görülmesi de, aynı bilgisizliğin tezahürüdür. bir komutan, askerleri ve bilimum sebepler ile birlikte, bazen kurtuluşun vesilesi olurlar ve bazen muhtelif sebeplerle beraber hezimetin.. oysa kurtarıcı allah'tır. bir doktor hastanın ancak kurtuluşuna vesile olabilir ilaçlar da öyle muhtelif tedavi yöntemleri de. bu gibi olumlu yada olumsuz mümkün olan her şeyin bir sebep dairesinde yaratıldığını bilmek durumundayız. nasıl ki; ''gayret bizden takdir allah'tan'' deriz, ve nasıl ki; ''biz tebliğ ederiz de hidayet allah'dandır'' diye biliriz... işte aynen öyle..! yani; ''kul kesb eder, allah halkeder'' bu kural islam inanç esaslarındandır. yaratılan ister, çalışır, gayret eder... ama yaratamaz..! yaratan sadece allah'dır.  şahısların vesile olduğunu söylemek mümkündür ancak, o olmasaydı olmazdı demek asla!.. böyle bir anlayış mü'min bir kişiyi şirke kadar götürür.

muhammed emin / 6 ramazan 1441