?Dinlerarası diyalog?dan ?diniçi diyalog?a...

Diyanet İşleri Başkanı Prof. Görmez?in İslam?ı farklı şekilde yorumlayan Alevilere Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneği?ndeki ziyareti ülkemizde ilk ?diniçi diyalog? örneği olması bakımından son derece önemlidir.

Prof. Dr. MAHMUT AYDIN

Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

Bu yazıda, yazılı ve görsel medyada ?Cumhuriyet tarihinde bir ilk? diye nitelendirilen Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez?in 27 Mayıs 2011 günü Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneği?ni ziyaretini son yıllarda ülke gündeminden hiç düşmeyen ?dinlerarası diyalog? söylemi çerçevesinde değerlendirme konusu yapılacaktır.

Bilindiği üzere diyalog genel olarak iki veya daha fazla kişi yada grup arasında cereyan eden karşılıklı konuşma ve sonunda bir mutabakata varma ümidi içinde görüş alışverişinde bulunma ve birlikte bir iş yapma olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda da görüleceği üzere diyalog, karşılık mukabele gerektiren bir iletişim vasıtasıdır. Buna göre diyalog, farklı inanç veya düşünce sahipleri arasındaki potansiyel veya muhtemel çatışma noktalarını en aza indirmek ve böylece taraflar arasında daha iyi ilişki kurmak maksadıyla yapılan karşılıklı bir iletişimdir. Bu haliyle diyalog, muhataplarımızla yaptığımız görüş alışverişi ışığı altında, onlar hakkındaki kanaatlerimizi ve buna bağlı olarak da kendi duruşumuzu ve pozisyonumuzu yeniden düşünmeye arzulu ve istekli olduğumuz bir birlikteliktir. Keza, diyalog, farklı dinsel geleneklerin taraftarlarıyla ilişkiye girmek ve onlar hakkındaki önceki kanaatlerimizin tamamen veya kısmen değişebileceğine razı olmak anlamına da gelir. Çünkü diyalog, aynı zamanda, bir risk alma işidir. Yani bu süreçte taraflar birbirlerinden etkilenebilir ve bunun sonucunda da mevcut durumlarını değiştirebilirler.

Farklılıkların dialojik ilişkisi

Temel amacı, tarafların birbirlerini yakından tanıyıp bilmesi, birbirlerinden bir şeyler öğrenerek gelişip değişmesi, farklılıklar içinde birlikte barış içerisinde yaşanabilecek daha huzurlu bir ortam tesis edilmesi ve yüzyüze olunan ortak beşeri sorunların el birliğiyle çözüme kavuşturulması yolu olan diyalojik ilişki, sadece farklı dinsel gelenek taraftarları için değil, aynı zamanda aynı dinsel geleneğe mensup olmakla birlikte farklı dini ve dünya görüşüne sahip kesimler arasında da gerekli bir iletişim vasıtasıdır. Kanaatimizce bu ikincisi ilkinden daha elzemdir. Çünkü aynı dine mensup olmakla birlikte farklı düşünce ve kanaatlere sahip oldukları için farklı gruplara veya cemaatlere mensup kişilerin kendi dindaşlarıyla diyaloga girmeden farklı din mensuplarıyla diyaloga girmeye çalışması beyhude bir girişimdir. Zira kendi dindaşlarıyla geçinemeyen ve çatışma içinde olanların rakip din mensuplarıyla sağlıklı ve verimli bir diyalog ortamı tesis etmesi mümkün değildir. Bu ilkeye göre bir Müslüman, sadece Hıristiyan, Yahudi veya diğer dinsel geleneklerin mensuplarıyla değil, aynı zamanda hatta onlardan önce kendinden farklı düşünen Müslüman kardeşleriyle ve dostlarıyla diyalog içinde olmalıdır.

Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Mehmet Görmez?in İslam?ı farklı şekilde yorumlayan Alevilere   Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneği?ndeki ziyareti ülkemizde ilk ?diniçi diyalog? örneği olması bakımından son derece önem arz etmektedir. Bilindiği üzere ülkemizde hem Diyanet İşleri Başkanlığı yetkilileri hem de sivil toplum kuruluşları ve kanaat önderleri bugüne kadar diyalog denince hem farklı din mensuplarını özellikle de Hıristiyan ve Yahudileri anlayarak onlarla ?diyalog? adı altında bir takım karşılıklı ziyaretler ve toplantılar yapmışlar ve bunu yaparken de akıllarına genel olarak kendilerini İslam?ın farklı bir yorumu olarak niteleyen Alevilerle karşılıklı ziyaretleşmeyi ne yazık ki getirmemişlerdir.

Bu ?diniçi diyalog? ziyaretinin bu zamana kadar yapılmamasının bir eksiklik olduğunu kabul eden başkan Görmez, Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneğini ziyaretinin basının göstermeye çalıştığı gibi sıra dışı değil, aslında olağan hatta olması gereken bir ziyaret olduğunu şu sözleriyle açıkça ortaya koymaktadır: ?Biz bin senedir bu topraklarda birlikte yaşadık. Allah?ımız, Peygamberimiz bir. Dostlara, canlara lokma yemeye geldim. Basın aşırı bir ilgi gösterdi. Aşrı ilginin mahcubiyetini yaşıyorum. Bu konuda bir gecikme yaşanmışsa, bu gecikmeden dolayı şahsen üzgün olduğumu ifade etmek istiyorum. Her zaman olması gereken bir ziyaret.?

Ülkemizde ilk diniçi diyalog olması açısında bir milad olan bu ziyaretin bir başka önemli katkısı da diyalogun temel amacı olan muhataplarının birbirlerini daha yakından tanıyıp bilmek suretiyle birbirleriyle ilgili sahip oldukları yanlış veya önyargılı tutum ve tavırları terk etmesi ilkesine hizmet etmesidir. Başkan Görmez, ziyaretinin amacını alevi kardeşlerinin ?lokmasını paylaşmak? olarak niteleyerek Sünniler arasında kültürel bir önyargı olmasına rağmen adeta dinileştirilen ?Alevilerin yemeği yenmez? şeklindeki anlayışı bizzat kendisinin ortadan kaldırma teşebbüsüdür. Başkan Görmez Sünni kesimin en üst dini temsilcisi olarak Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneği yetkilileriyle birlikte aynı sofraya oturarak dinileştirilen bu kültürel önyargıyı adeta yerle bir etmiştir. Bunu yapmakla başkan Görmez ?Alevilerin yemeği yenmez ve onlarla evlenilmez? şeklindeki anlayışların aslında hiçbir dini temele sahip olmayan kültürel önyargılardan ibaret olduğunu tüm kamuoyuna açık-seçik bir şekilde ilan etmiştir.

Diyalog nezaket değil gerekliliktir

Görmez?in Erikli Baba Cem Evi ziyareti ve burada Alevi yetkililerin lokmasını paylaşması şu iki hususu dikkatimize sunmaktadır. Diyalog denince sadece farklı din ve kültür mensuplarıyla bir araya gelme değil, aynı dini gelenekten olmakla birlikte farklı din algısına sahip olanlarla bir araya gelmek de anlaşılmalıdır. Diyalog bir nezaket ziyareti değil, tarafların birbirleriyle kaynaşmasını engelleyen kültürel önyargıların ortadan kaldırılmasına hizmet eden bir iletişim vasıtası olmalıdır.

Görmez?in bu tarihi ve eylem temelli ziyareti ve buna karşılık Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneği Başkanı Metin Tarhan?ın gösterdiği olumlu ve yapıcı tavır, ?toplumsal birlik ve kardeşlik? fikriyle başlatılan Alevi Açılımı ve bu süreçte Yrd. Doç. Dr. Necdet Subaşı?nın koordinatörlüğünde yapılan ?Alevi Çalıştayları?yla başlatılan Sünni-Alevi kardeşliğin sağlanmasında önemli bir yapı taşı olacağı muhakkaktır. Sadece ülkemizin değil aynı zamanda İslam birliği için de önemli olan bu ziyaret gerekliliği veya zamanlaması gibi nedenlerle elbette eleştiri ve sorgulama konusu yapılacaktır. Ancak bu tarihi ziyareti eleştirenler şunu asla unutmamalıdır: Eğer Sünni ve Aleviler kendi geleneklerinde birbirleri aleyhine kullanabilecekleri sebep arıyorlarsa çokça bulabilirler ancak bulacakları bu sebepler onları karşılıklı anlayış, saygı ve hoşgörünün hakim olduğu diyalojik ilişkiye değil, birbirleriyle çatışmaya ve ayrışmaya götürür. Bu nedenle Sünni ve Alevi tüm kesimleri Diyanet İşleri Başkanımız Prof. Dr. Mehmet Görmez?in ve Erikli Baba Cem Evi ve Kültür Derneği Başkanı Metin Tarhan?ın başlattığı ?diniçi diyalog? girişiminin daha da ilerletilmesi gerekiyor.

mahmuta@omu.edu.tr