Yerli düşüncenin sesi: Tarık Buğra

Gazeteci, roman, hikaye, oyun ve fıkra yazarı Tarık Buğra, vefatının 25. yılında anılıyor.

Akşehir'de 2 Eylül 1918'de dünyaya gelen Tarık Buğra, ilk ve ortaokulunu da burada tamamladı. Hukukçu olan babası Mehmed Nazım Bey'in kütüphanesinden çok etkilenen ve çocukluğunda edebiyata merak salmaya başlayan Buğra'nın para biriktirerek aldığı ilk kitap Peyami Safa'nın "Cingöz Recai/Aynalı Dolap" adlı eseri oldu.

Lisede, hocası Hakkı Süha Gezgin'in teşvikiyle ilk hikayelerini yazmaya başlayan ve 1936'da liseden dereceyle mezun olan Buğra, aralıklarla İstanbul Üniversitesi'nin tıp ve hukuk fakültelerinde kısa sürelerle okudu.

Buğra, yaklaşık 3 yıl yaptığı askerlik görevinin ardından maddi sıkıntılar yaşarken, 1947'de kaydolduğu İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde okurken okul masraflarını çıkarmak için tezgahtarlık ve muallim muavinliği yaptı.

"Oğlumuz" hikayesiyle hayatı değişti

Mehmet Kaplan, Kasım Küfrevi ve Ahmet Hamdi Tanpınar ile dostluklar kuran Buğra'nın hayatı, "Oğlumuz" hikayesinin Mehmet Kaplan tarafından "Cumhuriyet Gazetesi Yunus Nadi Hikaye Yarışması"na gönderilmesiyle değişti.

Buğra bu yarışmada ikinci oldu ve 1949-1952 arasında, Akşehir’de babasıyla birlikte "Nasreddin Hoca" gazetesini çıkardı. Babasını 1952'de kaybetmesiyle birlikte gazeteyi elden çıkaran ve İstanbul'a dönen yazar, profesyonel gazetecilik hayatına "Milliyet" gazetesi bünyesinde başladı.

Yazar, burada Abdi İpekçi, Reşat Ekrem Koçu ve Peyami Safa ile birlikte çalışma imkanı bulurken, yoksul yaşamını yansıttığı yazılarını farklı mecralarda da yayımladı.

Ankara'da "Yenigün" gazetesinde genel yayın müdürü olarak görev yapan Buğra, aynı yıl "Vatan" gazetesinde yazı işleri müdürlüğüne getirilse de "Milliyet" gazetesi ani bir teklifle onu spor sayfalarının başına getirdi.

Buğra, dil, edebiyat ve sanat konularına da yer verdiği yazılarında tarafsız bir yazar olma vasfını korurken, kısa sürede yaptığı iş değişikliklerine "Tercüman", "Yeni İstanbul" ve "Türkiye" gazetelerini de ekledi.

Roman kahramanlarını idealize etmedi

Tarık Buğra, gazetelerde düzenlediği sanat sayfalarında aynı zamanda tiyatro eleştirileri yaptı ve "Haftalık Yol" dergisini çıkardı.

Gazeteciliğe olan ilgisini 1983 sonuna kadar devam ettiren yazar, "Tercüman"da çalıştığı sırada enfarktüs geçirip emekliliğini istedi ve edebiyat çalışmalarına ağırlık vermeye başladı.

Daha sonra "Çınaraltı" ve "İstanbul" dergilerinde hikayeler kaleme almaya eden Tarık Buğra, hikayelerinde daha çok yakın çevre, aile hayatı ve sevda ilişkilerine yoğunlaşırken, kasaba hikayelerinin ilk güzel örneklerini verdi.

Buğra'nın olaydan ziyade atmosfer anlattığı hikaye ve romanlarında hüznün büyük bir payı görülürken, roman dünyasında Buğra'ya sağlam ve sarsılmaz bir yer sağlayan eseri ise "Küçük Ağa" oldu.

"Osmancık" romanıyla da Osmanlı'nın kuruluş yıllarını anlatan ve bu devleti kuran irade, şuur ve karakterin tahlilini yapan Tarık Buğra, doğallığına önem verdiği roman kahramanlarını hiçbir zaman idealize etmedi.

İnsanı anlama konusunda evrensel bakış

Buğra, büyük bir sanatçının içinde doğduğu toplumun değerlerine bağlı olması ve bu değerleri eserlerinde ele alması gerektiğini düşünürken, insanı anlama konusundaki evrensel bakışı ise Buğra'nın "Bir insanı açıklamak, birçok insanı açıklamak demektir" sözlerine yansıdı.

Eserlerinin bazıları televizyon yapımlarına uyarlanan Buğra, eserlerinde toplumsal olayların insanlarda sebep olduğu değişmeleri ve tepkileri belirlemeye özen gösterdi.

Tarık Buğra, iki evlilik yaptığı yaşamında ciddi anlamda sağlık problemlerine 1993 eylülünde yakalandı ve Akçay'da tatildeyken rahatsızlanarak bir ay sonra kanser teşhisiyle yatağa düştü.

Çapa Tıp Fakültesi'nde gerçekleştirilen ameliyatın ardından yaklaşık 4 ay daha yaşayan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994'te vefat etti ve annesi Nazike Hanım'ın yanına defnedildi.

Eserleriyle yerli düşüncenin sesi olarak kabul edilen Tarık Buğra'nın bazı eserleri şöyle:

Roman: "Siyah Kehribar", "Küçük Ağa", "Küçük Ağa Ankara'da", "İbişin Rüyası", "Firavun İmanı", "Gençliğim Eyvah", "Dönemeçte", "Yalnızlar", "Yağmur Beklerken", "Osmancık"

Hikaye: "Oğlumuz", "Yarın Diye Bir Şey Yoktur", "İki Uyku Arasında", "Hikayeler"

Tiyatro: "Ayakta Durmak İstiyorum", "Akümülatörlü Radyo", "Yüzlerce Çiçek Birden Açtı"

Fıkra ve Deneme: "Gençlik Türküsü", "Düşman Kazanmak Sanatı", "Politika Dışı"