Yaptırımların gölgesinde İran’daki protesto gösterileri

İran'da birçok bölge son aylarda başta ekonomik ve çevresel sorunlar, işsizlik ve altyapı yetersizliklerine tepki gösteren halkın protesto gösterilerine sahne oldu.

ANKARA - Ahmet Dursun

İran'da birçok bölge son aylarda başta ekonomik ve çevresel sorunlar, işsizlik ve altyapı yetersizliklerine tepki gösteren halkın protesto gösterilerine sahne olurken ABD'nin bugün devreye soktuğu İran ekonomisini hedef alan yaptırımların, İran sokağını daha da hareketlendirmesinden endişe ediliyor.

Toplumun her kesimini etkileyen ekonomik sorunlar nedeniyle İran sokakları daha önce muhaliflerin protestolarına ev sahipliği yaparken, bu kez hükümet ve rejim destekçileri de protesto gösterilerine katıldı. Bunun en bariz örneği geçen ay Tahran Büyük Çarşısı esnafının döviz kurlarındaki artışı kepenk kapatarak protesto etmesiydi. Bunun yanı sıra ülkedeki din adamları, rejimin hedef alınmaması şartıyla ekonomik sorunlara ilişkin düzenlenen gösterilere destek veriyor ancak yetkililerin "provokatör" olarak nitelediği bazı eylemciler, gösterilerde "Kahrolsun diktatör", "Ne Şam, ne Gazze, ne Yemen, ne Irak ne Lübnan canım İran'a feda", "Suriye’yi bırakın bizi düşünün" gibi sloganlar atıyor.

İran'da 2009'da eski cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın kazandığı tartışmalı seçimler sonrası yaşanan protesto gösterilerinin ardından en geniş çaplı protestolar aralık ayında gerçekleşmişti. Ekonomik sorunlar ve yolsuzluk iddialarıyla geçen yıl aralık sonunda Meşhed kentinde başlayıp, ardından ülke geneline yayılan protesto gösterilerinde en az 25 kişi hayatını kaybederken 500’den fazla kişi de gözaltına alınmıştı. Gözaltına alınan kişilerden bazıları tutuklanmış ve hapis cezalarına çarptırılmıştı.

Aralık sonunda patlak veren gösterilerin ardından ülkenin çeşitli noktalarında küçük çaplı protestolar devam etti. Halkın yaşadığı sıkıntılara çözüm üretilememesi 31 Temmuz'da yeniden ülke genelindeki protesto gösterilerinin fitilini ateşledi.

Gösteriler Tahran'a sıçradı

Ülkede aylardır küçük çaplı devam eden protesto gösterileri, geçen hafta salı günü İsfahan'da yüzlerce kişinin ülkedeki pahalılık ve döviz kurlarındaki artışı protestosuyla tekrar başladı. Emir Kebir Sanayi Sitesi esnafı ve kamyon şoförlerinin katıldığı gösterilere yüzlerce kişi katıldı.

Gösteriler perşembe günü başkent Tahran'a sıçradı. Aynı gün İsfahan, Şiraz, Meşhed ve Elburz eyaletlerinde de düzenlenen protesto gösterileri bazı noktalarda güvenlik güçleriyle eylemciler arasında çatışmaya kadar vardı.

Meşhed kentinde yaklaşık yüz kişilik bir grup gösteri düzenledi. Ülkedeki pahalılık ve döviz kurlarındaki yükselişi protesto eden göstericiler polisin müdahalesi sonrasında dağıldı.

İsfahan, Şiraz ve Kereç kentlerinde de yüzlerce kişi protesto gösterilerine katıldı. Kereç kentinde gösteriler sırasında sokaklarda lastik yakan eylemcilerin, rejim karşıtı sloganlar atması dikkati çekti. Yer yer polisin göstericilere müdahale ettiği olaylarda, bazı eylemciler de gözaltına alındı.

Tahran'da da yaklaşık yüz kişilik bir grup eylemci perşembe gecesi "Veliasr Meydanı"nda toplanarak çöp konteynerlerini ateşe verdi. Sloganlar atarak yürüyüşe geçen eylemcilere, yoldan geçen bazı sürücüler de korna çalarak destek verdi.

Kereç kentinde bir kişi hayatını kaybetti

Tahran yakınlarındaki Kereç kentinde cuma gecesi düzenlenen protestolarda da rejim karşıtı slogan atan göstericilere müdahale eden güvenlik güçleri ile eylemciler arasında gerginlik yaşandı. Polise taş atan eylemcilerin gözaltına alındıkları belirtildi. İran medyası, Kereç'te gösteriler sırasında açılan ateş sonucu bir kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu. Kereç Başsavcısı Hacı Rıza Şakermi, olayla ilgili açıklamasında hayatını kaybeden kişinin eylemciler tarafından açılan ateş sonucu öldüğünü söyledi.

- Kamyoncular tekrar greve başladı

Öte yandan mayısta, Fars, Horasan-ı Rezevi, Hürmüzgan, Loristan, Kirman, İsfahan gibi eyaletlerde kötü iş koşullarını protesto eden kamyon ve tanker şoförleri kontak kapattı ve bu yüzden yakıt sevkiyatı yapılamadı. Grev, sevkiyatın yapılamadığı akaryakıt istasyonlarında uzun araç kuyruklarına yol açtı. Kamyon sürücüleri sorunlarının çözülemediği gerekçesiyle geçen hafta tekrar greve başladı.

Susuzluk protestoları

İran’da yaygınlaşan su kesintileri ve içme suyunun kalitesizliği ülkenin güney batısındaki şehirlerde protesto edildi. Huzistan eyaletine bağlı Abadan ve Hürremşehr şehirlerinde 30 Haziran'da başlayan ve temmuzun ilk günlerinde devam eden gösterilere yanlarında pet şişelerle gelen göstericiler, "Beceriksiz yöneticiler istemiyoruz. Hırsızlar din adına bizi yağmaladı" sloganları attı.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin başında bulunduğu hükümetin, ABD'nin, Kapsamlı Ortak Eylem Planı'ndan (KOEP) ayrıldıktan sonra geri getirdiği yaptırımlarla mücadeleye hazırlandığı günlerde patlak veren protestolar, ülkedeki durumu daha da kötüleştiriyor.

İran'da ekonomik kriz

ABD yönetimi, 8 Mayıs'ta KOEP olarak adlandırılan nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilmesinin ardından ilk aşama yaptırımların 90 gün sonra devreye gireceğini açıklamıştı. İran ekonomisini hedef alan yaptırımlar bugün yürürlüğe girdi. Yaptırımlar zor günler geçiren ekonomi üzerinde baskı oluşturdu. Geçen hafta ulusal para birimi tümen, dolar karşısında tarihin en düşük seviyesine indi. Nisan'da serbest piyasada 6 bin tümen olan dolar 3 ayda yüzde 80 artarak geçen hafta 11 bin tümeni aştı.

Ülkedeki işsizlik sorunu da ağır ekonomik sonuçlarla birlikte pek çok toplumsal soruna yol açıyor. İran İstatistik Kurumu verilerine göre, işsizlik oranı yüzde 12,4 olarak gerçekleşti ancak genç işsizlerin oranı yüzde 25'in üzerinde. İran İçişleri Bakanı Abdurrahman Rahmani Fazlı, bir konuşmasında işsizlik oranının resmi rakamların çok üzerinde olduğunu bazı bölgelerde işsizliğin yüzde 60'a ulaştığını açıkladı. Yeterli istihdamın sağlanamaması da ülkedeki gösterileri tetikliyor. ABD'nin bugün devreye soktuğu İran ekonomisini hedef alan yaptırımların İran sokağını daha da hareketlendirmesinden endişe ediliyor.

Kaynak: