Türkiye Türkçesinde fiillerin sözlüğü oluşturuluyor?

Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Bülent Özkan tarafından 'Türkiye Türkçesi Söz Varlığında Fiillerin Derlem Denetimi ve Derlem Tabanlı Sözlüğü' başlıklı bir proje başlatıldı.

Toplam bütçesi 120 bin TL olan proje, Türkiye Türkçesinde fiillerin derlem tabanlı sözlüğünü oluşturmayı amaçlıyor. TÜBİTAK tarafından desteklenen ulusal araştırma projesi, Mersin, Başkent, Çukurova, Niğde ve Pamukkale Üniversitesi olmak üzere beş farklı üniversiteden araştırmacıların katılımıyla yürütülüyor.

Türkçenin söz varlığını derleme çalışmalarının resmi olarak 1939'da başlatıldığını belirten Özkan, bu çalışmaların genellikle önceki sözlük çalışmalarından derlemelere dayandırıldığını ve bu anlamda ilk sözlüğün 1945'te yayınlandığını ifade etti.

Bülent Özkan şunları söyledi: "1945'ten bu yana çok büyük emekler verilerek Türkçenin söz varlığını barındıran Türkçe sözlük, sözlükbilimsel anlamda tanımlı söz, terim, deyim, ek ve anlamlardan oluşan 104 bin 481 sözlük birimden oluşmaktadır. Türkçenin söz varlığını barındıran Türkçe sözlükte 63 bin 818 madde başı, 13 bin 589 madde içi olmak üzere toplam 77 bin 407 söz bulunmaktadır. Bu sözlerin 45 bin 5'i isim, 11 bin 305'i sıfat, 6 bin 441'i fiil, 2 bin 644'ü zarf, 289'u ünlem, 87'si zamir, 53'ü bağlaç, 33'ü edat olarak tanımlıdır."

Özkan, Türkiye Türkçesinin Söz Varlığını (TTSV) barındıran ve bugüne kadar yayınlanmış olan sözlükler değerlendirildiğinde bu sözlüklerin; sözlükbirimlerin yazımsallığı, madde başı ve içi açıklamalarda eksikliklerin varlığı, sözlük birim tanıklarının yetersizliği ve birçok sözlük birimin sözlükte tanıksız yer alması, sözcük türlerinin etiketlenmesindeki eksiklikler, sözlük malzemesinin gerçek zamanlı olmaması gibi nedenlerle 'genel amaçlı, ansiklopedik' sözlükler olduğunu vurguladı.
Bunun Türkçe için henüz nitelikli, kapsamlı ve standartlara uygun bir derlemin oluşturulamamasından kaynaklandığını belirten Özkan "Doğal olarak, sözlük çalışmalarımız da derlem tabanlı olmaktan uzaktır. Bu açıdan sözlükbilim çalışmalarımızın derlem tabanlı uygulamaların sonuçlarını esas alan, sözlük birimlerin ve anlamsal sıklıklarının göz önüne alındığı, gerçek zamanlı ve kullanıcı temelli anlayıştan uzak olduğu gözlemlenmektedir" diye konuştu. 

Özkan, proje ile TTSV'de madde başı ve madde içi olarak sözlükbirimselleştirilmiş 6 bin 441 fiilin, sağlam kuruluşlu ve dilin gerçek ortamlarından derlenmiş 35 milyon söz içeren bir derlemden denetleneceğini sözlerine ekledi.