Türk edebiyatının milli kalemi: Tarık Buğra

İstanbul

Gazeteci, yazar Süleyman Tarık Buğra, ağır ceza reisi Erzurumlu Mehmet Nazım Bey ile Akşehirli Nazike Hanım'ın çocuğu olarak 2 Eylül 1918'de Akşehir'de dünyaya geldi. Çocuk yaşlarda edebiyata ilgisi başlayan Buğra, ilk ve ortaokulu Akşehir'de tamamladı.

Usta edebiyatçı, 1933'te yatılı öğrenci olarak İstanbul Lisesine girdi. Lisede okurken Hakkı Süha Gezgin ve Pertev Naili Boratav'ın öğrencisi olan Buğra, Gezgin'in teşvikiyle ilk hikayelerini kaleme aldı.

"Tarık Nazım" takma ismiyle, hikaye ve şiirler kaleme alan yazar, okulun yatılı kısmı kapanınca Konya Lisesine geçerek 1936'da mezun oldu.

Babası ile Akşehir'de Nasreddin Hoca gazetesini çıkardı

İstanbul Üniversitesinin tıp ve hukuk fakültelerinde kısa sürelerle eğitim gören Tarık Buğra, yaklaşık 3 yıl süren askerlik görevinin ardından İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde başladı. Üniversitede okurken okul masraflarını çıkarmak için tezgahtarlık ve muallim muavinliği yaptı.

Buğra'nın "Oğlumuz" hikayesi Mehmet Kaplan tarafından "Cumhuriyet Gazetesi Yunus Nadi Hikaye Yarışması"na gönderildi. Eseriyle ikincilik ödülüne hak kazanan Buğra, 1949'da Akşehir'de babasıyla Nasreddin Hoca gazetesini çıkarmaya başladı.

Usta yazar, 1952'de babasının vefatı üzerine gazeteyi elden çıkararak İstanbul'a döndü ve Milliyet gazetesi bünyesinde profesyonel gazetecilik hayatına adım attı.

Gazetede Abdi İpekçi, Reşat Ekrem Koçu ve Peyami Safa ile çalışma imkanı bulan Buğra'nın yoksul yaşamını yansıttığı yazıları farklı mecralarda da yayımladı.

Jale Baysal ile 1950'de dünya evine giren Buğra çiftinin 1951'de kızları Ayşe dünyaya geldi. İkilinin evliliği 18 yıl sonra sona erdi.

Tarık Buğra, 1977'de hikaye yazarı Hatice Bilen ile ikinci evliliğini yaptı.

Tiyatro eleştirileri de yaptı

Ankara'da Yenigün gazetesinde genel yayın müdürü olarak görev yapan, aynı yıl Vatan gazetesinde yazı işleri müdürlüğü verilmesine rağmen Milliyet gazetesinin teklifiyle spor sayfalarının başına getirilen Buğra, kısa sürede yaptığı iş değişikliklerine Tercüman, Yeni İstanbul ve Türkiye gazetelerini de ekledi.

Tarık Buğra dil, edebiyat ve sanat konularında yazılar kaleme aldı, gazetelerin sanat sayfalarında tiyatro eleştirileri yaptı. Haftalık Yol dergisini çıkaran tecrübeli yazarın gazeteciliğe ilgisi 1983 sonuna kadar devam etti.

Tercüman'da çalışırken kalp krizi geçirince emekliliğini isteyen yazar, daha sonra edebiyat çalışmalarına ağırlık verdi. Buğra, Çınaraltı ve İstanbul dergilerinde hikayeler yazdı.

Hikayelerinde daha çok yakın çevre, aile hayatı ve sevda ilişkilerine yoğunlaşırken, Türk edebiyatında kasaba hikayelerinin ilk güzel örneklerini verdi.

Olaylardan çok atmosferi anlattığı hikaye ve romanlarında hüzne büyük yer veren Buğra, roman dünyasında Küçük Ağa eseriyle sağlam ve sarsılmaz bir yer edindi.

Romanları Yücel Çakmaklı tarafından televizyona uyarlandı

Tarık Buğra, Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarını anlattığı "Osmancık" romanında devleti kuran irade, şuur ve karakterin tahlilini yaparken, doğallığa önem vererek, roman kahramanlarını idealize etmedi.

Toplumsal olayların insanlarda sebep olduğu değişmeleri ve tepkileri belirlemeye özen gösterdiği eserleriyle okuyucunun ilgisini çeken Buğra'nın Küçük Ağa eseri 1983'te Yücel Çakmaklı tarafından televizyona uyarlandı ve TRT'de izleyiciyle buluştu. Çakmaklı, 1988'de de "Osmancık" kitabını televizyon dizisi olarak yine TRT'de izleyiciyle buluşturdu.

Devlet Sanatçısı unvanını aldı

Osmancık romanıyla 1985'te Milli Kültür Vakfı Edebiyat Armağanı'nı, "Yağmur Beklerken" romanıyla da 1989'da Türkiye İş Bankası Büyük Ödülü'nü kazanan Buğra, 1991'de Devlet Sanatçısı unvanını aldı.

Usta yazar, 1993'te Akçay'da tatildeyken rahatsızlandı, bir ay sonra yazara kanser teşhisi konuldu. Çapa Tıp Fakültesinde gerçekleştirilen ameliyatın ardından yaklaşık 4 ay daha yaşayan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994'te vefat etti ve cenazesi Karacaahmet Mezarlığı'nda annesi Nazike Hanım'ın yanına defnedildi.

Tarık Buğra'nın eserlerinden bazıları şöyle:

Roman: "Siyah Kehribar", "Küçük Ağa", "Küçük Ağa Ankara'da", "İbişin Rüyası", "Firavun İmanı", "Gençliğim Eyvah", "Dönemeçte", "Yalnızlar", "Yağmur Beklerken", "Osmancık"

Hikaye: "Oğlumuz", "Yarın Diye Bir Şey Yoktur", "İki Uyku Arasında", "Hikayeler"

Tiyatro: "Ayakta Durmak İstiyorum", "Akümülatörlü Radyo", "Yüzlerce Çiçek Birden Açtı"

Fıkra ve Deneme: "Gençlik Türküsü", "Düşman Kazanmak Sanatı", "Politika Dışı"