Telif kazancı elde edenlerin ve bunların yasal mirasçılarının beyanname vermesi gerekmiyor.

Ancak bazı durumlarda yüzde 17 gelir vergisi kesintisi olabilir. Yazarlar, mütercimler, heykeltıraşlar, hattatlar, ressamlar, bestekarlar, bilgisayar programcıları, mucitler ve bunların yasal mirasçılarının telif kazançları için beyanname verme zorunluluğu yok. Ancak istisna kapsamındaki gelir üzerinden bazı durumlarda yüzde 17 oranında gelir vergisi kesintisi yapılması söz konusu olabilecektir.

İstisna kesinti olabilir

Örneğin, kendi evindeki atölyesinde boş zamanlarında gemi modeli yapan Uğur Bey söz konusu modelleri Şeker Denizcilik'e satarsa, satış bedeli üzerinden yüzde 17 oranında gelir vergi kesintisi yapılacak ve Uğur Bey bu kazancı nedeniyle beyanname vermeyecek.

Alacak faizinde sınır var

Kişilerin 2011 yılı içinde elde edilen alacak faizleri toplamı, 1170 TL olan beyan sınırını aşarsa tamamı beyan edilecek. Mükellef olmayan kişinin bir defalık borç para vermesi veya alacağının geç ödenmesinden dolayı aldığı faizin istisna tutarını aşan kısmının beyanı gerekir.

Sigorta şirketi ödemeleri

Emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemelerin üzerinden elde edilen gelirler stopaja tabi. Söz konusu gelirler için beyanname verilmeyeceği gibi diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecek.

Borsa kazancı için beyan gerekmez

2011 yılında borsada elde edilen kazançlar, tutarı ne olursa olsun, yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilmeyecek.

Gelirde devamlılık önemli bir ayırım

Diğer kazanç ve iratları diğer gelir türlerinden ayıran en önemli özellik söz konusu gelirlerin devamlılık arz etmemesidir. Diğer kazanç ve iratlar, "değer artış kazançları" ve "arızi kazançlar" olmak üzere iki alt ayrıma tabi tutuluyor.

Birden çok satış

Kazancın "değer artış kazancı" olarak mı, yoksa "ticari kazanç" olarak mı vergilendirilmesi önemlidir. Özellikle gayrimenkul satışlarında bu ayrım daha da önem kazanmaktadır. Kişilerin alım satımı bir organizasyon çerçevesinde yapması veya yıl içerinde ticari maksatlı birden fazla satması durumunda bu kişilerin ticari kazanç elde ettikleri iddiasıyla karşılaşmaları mümkün. Zira bir taşınmaz satışının ticari mahiyette sayılmasının sonucu; gerçek usulde mükellefiyet tesis ettirme, defter tutma, beyanname verme, katma değer vergisi ödeme gibi birçok yükümlülüğü getiriyor.

Emlakta ilk 5 yıl

Gayrimenkuller, iktisap (edinme) tarihinden itibaren 5 yıl geçtikten sonra, elden çıkarılmışsa, bundan doğan kazanç, beyana tabi değil. Ancak süreklilik gösteren veya belli bir organizasyon dahilinde yapılan taşınmaz satışları 5 yıl öncesinden elde edilmiş olsa bile ticari kazanç olarak beyan edilmesi gerekir.

8 bin lirayı aşarsa

Elde edilen değer artış kazancının safi miktarı, istisna sınırını aşması halinde beyanı gerekir. Değer artış kazançlarının 2011 takvim yılı için 8 bin TL'si gelir vergisinden istisna.

Cahit Bey'in durumu

* Cahit Bey 12 Nisan 2007'de oturmak amacıyla 200 bin TL'ye almış olduğu daireyi 17 Eylül 2011'de 300 bin TL'ye satmıştır.

* Cahit Bey satın almış olduğu gayrimenkulü iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içerinde sattığı için ortaya çıkan kazancın beyan edilmesi gerekir.

* Ancak beyan edilecek kazancın bulunması için satın alma maliyetine iktisap edilen ay dahil satılan ay hariç olmak üzere ÜFE oranında endeksleme yapılması ve bu hesaplama sonucunda çıkacak kazancın ancak 8 bin TL'yi aşması halinde beyan edilmesi gerekecektir.

* ÜFE artışının yüzde 10'un altında kalması halinde endeksleme yapılmayacaktır.

ÜFE'ye tabi tutulur

* Cahit Bey'in satın aldığı tarihteki dikkate alınması gereken ÜFE 139,02 elden çıkarma tarihindeki dikkate alınması gereken ÜFE ise 194,76'dır.

* Bu durumda endekslenmiş gayrimenkul maliyet bedeli ( 200.000 x(194,76/139,02)=) 280.190 TL'dir.

* Cahit Bey satmış olduğu gayrimenkulden dolayı (300.000-280.190=) 19.810 TL tutarında istisna öncesi değer artış kazancı elde etmiştir.

İstisna uygulanır

* Sözkonusu kazanca 8 bin TL istisna uygulanarak (19.180-8.000=) 11.810 TL beyan edilecek kazanç beyan edilecektir.

* Cahit Bey'in başka bir geliri olmaması halinde bu beyanından dolayı 1892 TL gelir vergisi ödeyecektir.

2011 için arızide istisna 19 bin TL

Gelir Vergisi Kanununa göre vergiye tabi olan ve devamlılık gösteren faaliyetlerin arizi olarak yapılması halinde ortaya çıkan kazancın beyan edilmesi gerekir. 2011 yılında arizi olarak yapılan iş ve işlemlerden elde edilen safi kazanca uygulanacak istisna tutarı 19 bin TL'dir. İstisna tutarın üzerinde gelir elde edilmesi durumunda yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekir.

Cerrah Selim Bey

Örneğin eski bir cerrah olan Selim Bey, 2011 yılında bir kereye mahsus bir ameliyata girmiş ve 15 bin TL gelir elde etmiştir. Arızi serbest meslek kazancı niteliğinde olan söz konusu kazancın 2011 yılı için 19 bin TL'ye kadar olan kısmı vergiden istisna edilmiştir. Bu nedenle Selim Bey'in söz konusu kazancı için beyanname vermesine gerek bulunmamaktadır.

Aşan kısım için beyan

Selim Bey'in elde ettiği kazanç eğer 19 bin TL'den fazla olsa idi, 19 bin TL'lik kısmı vergiden istisna edilecek kalan kısmı için ise beyanname verilmesi gerekecekti.

Miras taşınmazda satış kolaylığı var

Miras yoluyla edinilen taşınmazlar için veraset ve intikal vergisi ödenmektedir. Bu intikalden sonra yapılan satışlarda beyan edilecek ve vergilenecek bir kazanç bulunmamaktadır.

Yıl içi kesilen vergi mahsup edilebilir

Yıl içerisinde beyana tabi bir geliri olan kişi bu gelirlerden vergi kesilmiş ise bu vergilerin beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup etmesi gerekir.

Müracaat gerekir

Mahsubu yapılan, yani kesilen gelir vergisi miktarı beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden fazla olduğu takdirde, aradaki fark mükellefin müracaatı üzerine kendisine iade edilecek. Ancak iade talebinin 1 yıl içinde yapılması gerekir.

Gelir vergisinde artış kademeli

Ülkemizde gelir vergisi artan oranlı bir yapıya sahip. Yani fazla kazanandan daha fazla oranda vergi alınıyor.
Buna göre 2011 yılı gelirlerinden;

* 9.400 TL'ye kadar yüzde 15,

* 23.000 TL'nin 9.400 TL'si için 1.410 TL, fazlası yüzde 20,

* 53.000 TL'nin 23.000 TL'si için 4.130 TL, (ücret gelirlerinde 80.000 TL'nin 23.000 TL'si için 4.130 TL), fazlası yüzde 27,

* 53.000 TL'den fazlasının 53.000 TL'si için 12.230 TL, (ücret gelirlerinde 80.000 TL'den fazlasının 80.000 TL'si için 19.520 TL), fazlası için yüzde 35 oranında vergilendiriliyor.

Tek beyanname

Birden fazla gelir unsurundan gelir elde mükellefler tek beyanname ile gelirlerini bildirmek zorundalar. Tek beyannamede beyan etmek zorunda oldukları gelirlerinin toplamının oluşturacağı matrah üzerinden yukarıdaki vergi tarifesine göre vergi hesaplanacaktır.

İSMAİL KÖKBULUT YAZDI