Şirketler yeni Türk Ticaret Kanunu'na ne kadar hazır?
Türk Ticaret Kanunu'nun ihtiyaçları karşılayamaması, AB uyum yasaları ile eşgüdüm, serbest pazar ve rekabet ekonomisinin yaygınlık kazanması ile şirketlerin uluslararası arenada daha rahat hareket etme ihtiyacı gibi gerekçelerle yaklaşık 10 yıldır yeni bir kanun çıkarılmaya çalışılıyordu.
Hazırlanan yasa geçen ay Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeni kanunu incelerken dikkatimi çeken en önemli özelliğinin şeffaflık olduğunu gördüm. Kanun düzenlenirken ticarî hayatta faaliyet gösteren tüm birimlerin standartlara uygun ve şeffaf olmaları için tedbir alınmış. O kadar ki basit bir işlemi yapmayı ihmal edenlere bile hapis cezası verilmesi öngörülmüş.
Kanun, Resmî Gazete'de yayımlanmış olmakla beraber birçok hüküm temmuz ayından itibaren geçerli olacak. Bazı hükümler ise önümüzdeki yıl uygulanmaya başlanacak. Kanuna uyum sağlamak için şirketlerin birçok masrafa katlanması gerekecek. Bağımsız denetimden, tutulacak yeni defterlere, işletme belgelerinde gösterilecek yeni bilgilere ve internet sitesi kurma zorunluluğuna kadar birçok uygulama işletmelere yeni külfet getirecek.
Her şirketin bir internet sitesi olacak
Külfet getirici yeniliklerden birisi, şirketlerin internet sitesi kurma mecburiyeti. Yeni kanun, her sermaye şirketine internet sitesi yapma zorunluluğu getiriyor. Bu düzenlemeyle kamunun aydınlatılması amaçlanıyor. Bu sayede kişiler, internet sitelerine girerek şirketlerle ilgili bilgi, belge, rapor, tablo ve çağrılara kolaylıkla ulaşabilecek. İnternet sitesinde bulundurmakla yükümlü olduğu belgeleri bulundurmayan ya da yanlış bilgilere veren şirket hakkında cezai müeyyide öngörülüyor. Şirketler internet sitelerini düzenlerken kanunen yapmaları gereken ilânlara, pay sahipleri veya ortakları açısından önem taşıyan açıklamalara, şirketle ilgili toplantıların hazırlıklarına ve bunlara ilişkin bilgilere, ortaklara ve pay sahiplerine sunulması gereken belgelerin yayımlanmasına, bu kurullara ait olanlar da dâhil olmak üzere her türlü çağrıya yer vermek zorunda. Hâlihazırda halka açık şirketleri ilgilendiren kamuyu aydınlatma yükümlülüğü gereği kamuoyunun şirketle ilgili olarak kendisini ilgilendiren şirket bilgi ve belgelerinin tam ve doğru olarak duyurulmasını gerektiriyor. Kamuyu aydınlatma yükümlülüğüyle şirketler hesap verebilir bir yapıya kavuşmuş ve şeffaflık sağlanmış olacak. Yeni kanunda bu yükümlülüğe paralel şirketlere internet sitesi hazırlama mecburiyeti getiriyor. Şirketlerin hali hazırda bir internet siteleri varsa, sitenin belirli bir kısmını bilgi toplumu hizmetine ayırması gerekecek. Yönlendirilmiş mesajların basılı olarak saklanması isteniyor. Şirketler, finansal tablolar ile denetleme raporlarını ve tüm ilanları sitede yayınlamak zorunda olacak. Bu zorunluluk 2013 yılının Temmuz ayında başlayacak.
Tek kişilik anonim şirket
Eski Türk Ticaret Kanunu'nda anonim şirket kurmak için en az 5 kurucu ortağın mevcudiyeti aranıyordu. Bu sayının sağlanması için birçok şirket aile bireylerinden veya dışarıdan etkisiz ortaklar bulmak zorunda kalıyordu. Bu da şirketlerin tek başlarına tüzel kişilik oluşturmalarını engelliyor, çoğu şirketin aile şirketi olarak devam etmesine sebep oluyordu. Sayının beşin altına düşmesi halinde ise şirketin feshi veya infisahı söz konusu oluyordu. Yeni kanunla bir anonim şirket tek kişi tarafından başkaca bir ortağa ihtiyaç duyulmadan kurulabilecek. Ayrıca mevcut şirketler sonradan da bu durumun ticaret siciline tescili kaydıyla tek kişilik hale gelebilecek.
Yeni düzenleme başka bir eski âdeti de sona erdirmeye kararlı gibi görünüyor. Çünkü yeni kanun anonim şirketlerde iştirak taahhüdünden doğan borç hariç, pay sahiplerinin şirkete borçlanmasını engelliyor. Yani artık şirket yönetiminde yer alan şahıslar, şirketlerin cari hesaplarından kuralsız bir şekilde para çekemeyecek. Hatırlatmak gerekir ki bu tür ilişkiler şirketlere vergi bakımından da sorunlara sebep oluyor, ağır cezalar ödenmesi söz konusu olabiliyor. Artık şirket yöneticilerinin sorumluluğu basiretli işadamı tanımlamasıyla değil tedbirli yönetici kriteri ile takip edilecek. Yeni kanunda yönetim kurulu üyelerinin tedbirli bir yönetici olarak; bütün kriz ve pazar şartlarını değerlendirmesi, değişiklikleri en kısa zamanda tespit etmesi ve gerekli tedbirleri alması aranacak. Yönetim kurulu üyelerinin kanundan kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmediği takdirde hukukî ve cezai sorumlulukları olacak.
Bağımsız denetim mecburiyeti
Şimdiye kadar şirketlerin denetimi özel bir niteliği olmayan murakıplar tarafından yapılıyordu. Mevcut denetçilerle istenen şeffaflık ve doğruluğun sağlanamadığı görülünce şirketlere bağımsız denetçi tutma zorunluluğu getirildi. Yeni sistemde bağımsız denetçi, işlem denetçisi ve özel denetçi olmak üzere üç tür denetçi öngörülüyor. Bu denetçiler belirli eğitim kariyeri olan meslek mensupları olacak. Bağımsız denetime tabi olacak şirketler, sermayesine ve büyüklüğüne bakılmadan, anonim şirketler, limited şirketler ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerdir. Bu şirketlerin bağımsız denetiminin yapılması aşamasında, finansal tabloları, (bilanço, gelir tablosu, nakit akış tablosu, özkaynak değişik tablosu, dipnotlar), şirket yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporları, riskin erken saptanması ve yönetimi komitesinin düzenlediği rapor denetime tabi tutulacak. Bağımsız denetçinin verdiği rapor 'olumsuz' olur veya görüş vermekten kaçınırsa, yönetim kurulu derhal genel kurulu toplantıya çağırıp istifa etmek zorunda. Yeni seçilecek yönetim kurulu da 6 ay içinde bağımsız denetçinin kabul edeceği şekilde faaliyet raporlarını düzenlemek mecburiyetinde.
Yeni Türk Ticaret Kanunu bu şekliyle uygulanacak gibi görünüyor. Ancak, şirketlerimizin bu düzenlemelerde talep edilen şarları yerine getirip getirmeyeceği konusunda tartışma devam edecek.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.