Sesli kitapların sessiz yükselişi

Sesli kitapların satışı son yıllarda yaklaşık ikiye katlandı. Teknolojinin ucuzlaması bu kitapların üretim maliyetini düşürürken, bu gelişmeye dinleyicilerin de ilgisi eklenince sesli kitaplar hem yayıncılar için hem de seslendirme sanatçıları için ciddi bir pazar oldu.

Teknoloji, bilgiyi alma şeklimizi değiştirdi. Artık ceplerinde dijital kütüphane taşıyan bir nesille karşı karşıyayız. E-kitaptan sonra sesli kitapların satışının son yıllarda neredeyse ikiye katlanması kitaplarla kurulan yeni ilişkinin habercisi. Teknolojinin ucuzlaması sesli kitapların üretim maliyetini 3-5 kat düşürürken, bu gelişmeye dinleyicilerin de ilgisi eklenince Batı'da ciddi bir pazar oluştu. Pek çok irili ufaklı yayıncı basılı kitap, e-kitap derken sesli kitabı da bünyesine ekledi, gazeteler sesli kitap önerileri yayımlamaya başladı ve seslendirme sanatçıları da bir anda aranılan isimler haline geldi.

Sesli kitabın başını, online kitap satış devi Amazon çekiyor. Audible (www.audible.com) adıyla 1995'te üretime başlayan ve şimdiye kadar yaklaşık 26 bin kitaba sesli olarak erişimi sağlayan şirket, her ay yaklaşık bin eser seslendirerek 100 bin sesli kitaba ulaşmayı hedefliyor. CD veya DVD halindeki sesli kitapların bir adım ötesinde ise aylık belli bir ücret ödeyerek dilediğiniz kitabı (iPhone, iPad gibi cihazlardan) istediğiniz kadar dinleme imkânı veren siteler var. Bardowl (www.bardowl.com), on binlerce kitabıyla bu sitelerden biri. Site, hoşunuza giden bir cümle kulağınıza geldiğinde onu Facebook veya Twitter gibi sosyal medya araçlarından anında paylaşma imkânı bile sunuyor.

Basılı kitaptan vazgeçen yazarlar

Sesli kitapların satış rakamları on binleri bulabiliyor. Mesela, Max Brooks'un romanından uyarlanan ve Brad Pitt'in başrolünde olduğu zombi macerası Dünya Savaşı Z, dünya gişelerinde en çok izlenen film olmasının ardından sesli kitabı da yaklaşık 60 bin satarak en çok satılan sesli kitap oldu. Yaklaşık kırk kişinin seslendirdiği kitapta Martin Scorsese, Alan Alda ve John Turturro gibi isimler yer alıyor. Kimi sesli kitap üreticileri, bu işi biraz daha geliştirerek ses efektleri, müzikler eşliğinde daha renkli hale getiriyor. Sesli kitaplara olan ilgi, bazı yazarları basılı kitaptan vazgeçirebiliyor. İngiliz polisiye-gerilim yazarı David Hewson mesela. Türkçede de kitapları olan Hewson, basılı kitap ile sesli kitap arasında yazma eylemi açısından farklılıklar olduğunu söylüyor ve karşısında bir dinleyici olduğunu düşünerek yazdığını belirtiyor. Kısa cümlelerle asıl hikâyeyi anlatmanın önemli olduğunu düşünen Hewson, uzun cümlelerin dinleyicinin kafasını karıştırdığını, sesli kitabı sıkıcı bir hale dönüştürdüğünü belirtiyor.

Sesli kitaplar genelde usta seslendirme sanatçıları tarafından okunuyor. Bu yüzden özellikle Amerika'da seslendirme sanatçılarının işleri iyi gidiyor. Sesli kitaplardaki bu ?patlama? onları aranan isimler haline getirmiş durumda. Bir kitaptan yaklaşık 1-3 bin dolar arasında para kazanan sanatçılar ayda iki-üç kitap seslendiriyor. Bu kârlı işten memnun olan bazı Amerikalı sanatçılar evlerini seslendirme atölyesine bile dönüştürdü. Kitap seslendirme işi ünlü oyuncuların da ilgi alanında girdi, hatta geçtiğimiz günlerde Virginia Woolf'un ?Deniz Feneri? adlı eserini seslendiren Nicole Kidman'ın 100 bin dolardan fazla para aldığı söyleniyor. Sesli kitabın yükselişini fark eden Juilliard ve Yale gibi kurumlar da boş durmuyor ve meraklısı için seslendirme kursları açarak artan talebi karşılıyor.

Dinleyici sesli kitabın denetiminde

Sesli kitaplara özellikle akademik dünyadan eleştiriler var. Bu kitapların dinleyiciyi pasif bir konuma soktuğunu belirten Marco Frini, ?Dinleyicinin tek yapabildiği durdurmak, geri almak ve ileri sarmak.? diyor. Edebiyat ve ses konusunda çalışan Matthew Rubery de dinleyicinin sesli kitabın denetiminde olduğunu ve bu süreçte dinleyicinin gergin bir bekleyişe (özellikle polisiye, gerilim romanlarında) itildiğini belirtiyor.

Sesli kitapların Türkiye'deki ayağına baktığımızda bu kitapların görme engelliler için üretildiği anlayışı hakim ve Türk Telekom'un telefon kütüphanesi projesi de bu amaçla faaliyette. Orhan Pamuk ve Elif Şafak gibi yazarların Batılı yayıncılar tarafından üretilen sesli kitapları, yurtdışında büyük ilgi görmesi bir yana Türk yayıncılar sesli kitaba mesafeli duruyor, fakat girişimler ve öneriler de yok değil. Mesela, Okan Bayülgen, başlattığı Kafka ve Zweig seslendirmelerini yayımlamak için Can Yayınları ile anlaştığını duyurdu. Doğan Hızlan ise geçtiğimiz salı günü Türkiye'deki yolcu uçaklarında sesli kitap dinlenebilmesi çağrısında bulundu.

A. Turan Alkan'ın deyişiyle ?matbaanın icadı kadar çığır açıcı bir güzellik ve yenilik' olan sesli kitaplara dünyada artan bu ilgi, usta öykücü Nursel Duruel'in ?Ses Maketi? öyküsündeki ?ses' hastalarının çoğalacağının açık delili gibi gözüküyor.

Kaynak: Zaman