Sedat Yılmaz: Virüs Direnç Testi Yapıyor

Dördüncü aşamaya giren koronavirüs pandemisi Avrupa, ABD ve Asya'da hızla yayılmaya devam ediyor. Aşılamaya rağmen kısa sürede göre iki katına ulaşan vakalar ülkeleri teyakkuza geçirdi. Sağlık sistemi sağlam, büyüme ve üretim gücü yüksek ekonomilerin yeni salgını aşabileceği öngörülüyor.

Sedat YILMAZ

ABD Johns Hopkins Üniversitesi verilerine göre 20 Temmuz 2021 itibariyle dünyada koronavirüsün neden olduğu salgında vaka sayısı 200 milyona, hayatını kaybedenlerin sayısı 4,1 milyona ulaştı. Hindistan’dan yayılan delta varyantıyla birlikte Avrupa’da salgında yayılma hızı son bir araya göre 2 kat, ABD’de bir kat ve dünyanın diğer bölgelerinde salgın hızla yayılıyor. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de virüs salgını son 10 güne göre önemli bir artış ivmesi yakalamış durumda.

Dördüncü aşamaya giren koronavirüs pandemisi Avrupa, ABD ve Asya’da hızla yayılmaya devam ediyor. Aşılamaya rağmen kısa sürede göre iki katına ulaşan vakalar ülkeleri teyakkuza geçirdi. Pandemi, dördüncü dalgasıyla yoğun aşılamaya rağmen dünyayı tehdit ederken ekonomilerde tekrar kapanmalardan bahsediliyor. Söz konusu varyantın nasıl etki yapacağı henüz tespit edilemediğinden sağlık ve ekonomiler bazında belirsizlikler sürüyor.

Yeniden mi kapanacak?

Küresel piyasalar satış ağırlıklı seanslara sahne olurken, yatırımcıların ‘Ekonomiler yeniden kapacak, büyümeler duracak, işsizlik artacak’ endişesiyle risk iştahını geri çekiyor ve nakitte kalmayı tercih ediyor.

Petrol fiyatlarında görülen dip seviyeler, ABD’nin bazı eyaletlerinde maske takmanın yeniden zorunlu hale gelmesi, Singapur ve benzeri küresel ticaret merkezlerinde endişelerin ekonomiye yansıması ve Tokyo’daki olimpiyatlarda yaşanan pandemi tedirginliğinin yeni salgın belirsizliğinin başlangıcı olabileceğine yönelik tahminler yapılıyor.

Uzmanlar, üç dalga boyunca devletlerin salgına karşı sağlık, ekonomi ve sosyal birliktelikte önemli kazanımlar elde ettiğini, elde edilen kazanımları daha fazla geliştiren sağlık altyapısı sağlam, sağlığa zamanında yatırım yapmış, büyüme ve üretim gücü yüksek ülkelerin arka arkaya gelecek dalgaları atlatabileceğini öngörüyor.

Enflasyonun sebebi salgın

Pandeminin ekonomilere en büyük etkisinin enflasyon olduğunu ve kovid salgınıyla birlikte ülke enflasyonlarının yükselişe geçtiğini belirten uzmanlar, ABD Başkanı Joe Biden gibi bazı siyaset adamlarının küresel bazda yükselen enflasyonun, salgın kaynaklı olmadığını ve geçici olduğunu ileri sürseler de oluşan verilerin iddiaları doğrulamadığını belirtiyorlar.

Piyasaları en iyi okuyanlar olarak bilinen trader’ların dördüncü varyantla ilgili endişelerini dile getirirken oluşan enflasyon gerçeğini açıklama ve raporlarında yansıtıyorlar. Eyaletler bazında yönetimlerin ABD’de yeniden maske takma zorunluluğu getirmesi, Singapur benzeri ticaret merkezlerinde yoğunluğun tekrar azalması, Sidney’de karantina önlemlerinin yeniden gündeme girmesi, Japonya’da Tokyo olimpiyatları sebebiyle ölçülen birçok sporcuda koronavirüs testinin pozitif çıkması son dalganın yayılma başladığını, yatırımcının ‘Ekonomiler tekrar mı kapacak?’ sorusunu sorduğunu ve bu durumların da başta enflasyon olmak üzere tüm ekonomik verileri olumsuz etkilediğini raporluyorlar.

Ekonomilerin son varyanttaki hızlanma sebebiyle büyümede önemli yavaşlamayı fiyatladığını, fiyatlamaların da piyasalara yansıdığının görüldüğünü belirten uzmanlar, belirsizlik sebebiyle arzın talebi karşılayamamasının fiyatları yükselteceğini kaydediyor.

Böyle borç ödenmedi

Günlük 50 bin salgın vakasıyla Avrupa’da dikkatleri üzerine çeken İngiltere’de ise sıkı para politikası konusu tartışılıyor. Yaklaşık 2 yıldır devam eden pandemi sebebiyle enflasyon ve borçlanmaların artmasına karşılık İngiltere Merkez Bankası’nın (BOE) ekonominin açılmasıyla birlikte genişlemeci politikalara geçişe karşı olan bankanın yönetim kurulu üyelerinden bazıları, sıkılaştırmanın yeniden harekete geçen salgına karşı uygulanamayacağını ve bunun ekonomi için bir risk olduğunu söylüyor.

Haziran’da yıllık enflasyonun yüzde 2,5 ile ciddi bir ivme kaydettiğini belirten üyeler, BOE’nin konjonktüre göre hamlelerini yenileyeceğini tahmin ettiklerini dile getiriyorlar.

İngiltere’de enflasyonun Hazine’nin borç ödemelerini rekor seviyeye çıkardığını vurgulayan üyeler, “Kayıtlar 1997 yılından bu yana böyle yüksek borç ödendiğini göstermiyor. Hazine Haziran’da 8,7 milyar sterlin borç ödedi” diyorlar.

Petrol gidişatın göstergesi

Dördüncü dalganın etkisiyle petrol fiyatlarının 70 doların altına inerek son dönemin dip seviyelerine indiğini hatırlatan analistler de, bir emtia olan petrol fiyatlarındaki gerilemeyi, enflasyonlara bir baskı unsuru olarak görmek doğru olmadığını, petrol fiyatları düşse de arz eksikliğinin mevcut mal ve hizmet fiyatlarını yukarı çektiğini dile getiriyorlar.

Delta varyantı nedeniyle dünyanın bazı bölgelerinde yeniden devreye alınan karantinaların salgında yeni dönemin başlangıcı olduğunu ifade eden analistler, ayrıca uluslararası alanda dolardaki yükselişin de petrol ve ardından altın fiyatlarını aşağı çektiğini, ancak söz konusu gelişmenin bir süre sonra stokların bitmesi ve talebin yükselmesi sebebiyle tersine dönebileceğine vurgu yapıyorlar. Analistler şu anda Eylül vadeli brent petrolde varil fiyatın 69 dolar, Batı Teksas (WTI) petrolünün fiyatı 67 dolardan işlem gördüğünü kaydediyor.

Analistler delta virüsüyle birlikte istihdam sorunlarının artacağını ve yeni dönemde Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) verilerine göre bu yıl geçen yıla göre 13 milyondan daha az kadının istihdam edileceğini, ancak tam rakamları vermenin de henüz erken olduğunu dile getiriyorlar.

Vakalar dünya ile paralel

Küresel ekonomiyi resesyon seviyesine indiren pandemi, yeni salgın dalgasıyla ülkeleri daha fazla tehdit etmeyi sürdürürken Türkiye’de de vaka ve ölümlerde sayıların hızla artması yeni tedbirleri gündeme getirip getirmeyeceği merak ediliyor.

Haziran’da kademeli, Temmuz’da tam açılma yaşayan Türkiye’de 10 Temmuz’da Kovid-19 testi yapılan her 100 kişiden 2,4’ü pozitif çıkarken bu oran, 20 Temmuz itibarıyla yüzde 4,4’e yükseldi. Salı günü 198 bin 537 Kovid-19 testi yapıldı. Bu sayı, son 10 günün en düşük test sayısı olmasına karşılık 8 bin 780 kişinin testi pozitif çıktı. Hayatını kaybedenlerin sayısı ise günlük 30’lardan 66’lara yükseldi. Böylece vaka ve ölüm sayılarında yaklaşık 2 kat artışlar görüldü.

Türkiye’de nüfusa göre bir doz aşı yaptıranların oranı yüzde 63, ikinci doz aşı yaptıranların oranı yüzde 34. Üç doz aşı yaptıranların sayısı da 64 milyona ulaştı. En yüksek aşılama oranına sahip iller; Muğla, Çanakkale, Kırklareli, Edirne, Balıkesir, Amasya, Eskişehir, Aydın, İzmir ve Tekirdağ olurken, en düşük aşılama oranına sahip iller ise Gümüşhane, Iğdır, Bingöl, Batman, Muş, Diyarbakır, Siirt, Mardin, Şanlıurfa ve Bitlis oldu.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Vaka sayılarındaki artışı engelleyecek olan bir an evvel iki doz aşı olarak bağışıklık elde etmektir. Bayram salgın hastalık için fırsata dönüşmemeli. Sevinç ve teyakkuz bir arada olabilir” uyarısı yaptı.

En başarılılar arasındayız

Koronavirüs vakalarının başladığı Mart 2020 tarihinden bu yana geçen seneden başlayarak alınan tedbirler sağlık altyapılarının tamamlanması, vatandaşa verilen sağlık hizmetleri, ekonominin ayakta kalabilmesi için üretim, istihdam ve hane halkına yapılan desteklerle dikkat çeken Türkiye, salgında dördüncü dalgaya da hazırlıklı giriyor.

Salgının başlamasından 3 ay sonra 2020 Haziran’ında Londra merkezli yapay zeka ve veri analizi şirketi Deep Knowledge Group tarafından 100 ülke üzerine yapılan araştırmada Türkiye kovid salgınında aldığı tedbirler sebebiyle en güvenli ülkeler listesinde ikinci kategoride 37’inci sırada yer almış ve bu yerini her geçen ay daha da üst sıralara taşımıştı. İsviçre, Almanya ve İsrail’in başı çektiği ülkeler listesinde Türkiye, Fransa, İtalya, İspanya ve İngiltere gibi bazı Avrupa ülkelerinin önünde yer almıştı. Salgına karşı geç önlem alan Amerika Birleşik Devletleri ise listede 58’inci sırada yer bulabilmişti. Deep Knowledge Group, verileri ülkelerin kamu kurumları ile Dünya Sağlık Örgütü ve Johns Hopkins gibi salgına ilişkin veri tabanına sahip yerlerden aldığını açıkladı.

Üç dalgada ayakta kaldı

Avustralya Sidney merkezli Lowy Enstitüsü’nün 2021 Ocak ayında yaptığı analizde de pandemi sürecini en iyi yöneten ülkeler açıklandı. Buna göre Yeni Zelanda, Vietnam ve Tayvan Kovid Performansı Endeksi’nde ilk üç sırayı paylaşırken Türkiye, İngiltere ve Amerika’yı geçerek 74’üncü sırada yer aldı.

Çin’in kategori dışı tutulduğu Lowy Enstitüsü’nün 100 ülke üzerinde yaptığı analizinde, “Ekonomik gelişme seviyelerinin güçlülüğü ve sağlık altyapısının sağlamlığı salgına karşı durmada önemli bir faktör olmasına karşılık genel olarak, daha küçük nüfusa, kurallara saygılı toplumlara ve yetenekli kurumlara sahip ülkeler, pandemi gibi küresel bir krizle başa çıkmada karşılaştırmalı bir avantaja sahip. Kağıt üzerinde iyi görünen birçok ülke sınıfta kaldı” denildi.

Salgının dayanıklılık testi

Araştırma grubunun ortak bildirisinde maske takma, sosyal mesafe, temizlik, karantina, yaşlıları koruma gibi ilaç temelli olmayan, etkinliği kanıtlanmış tedbirlere ek olarak vakaları takip ederek sağlam ve sistemli sağlık mekanizmaları kuran ardından yoğun bir aşılama başlatan devletlerin pandemiyi iyi bir şekilde yönettikleri ifade edildi.

Dünyanın halen bilinen üç dalga kovid salgını yaşadığını ve dördüncü dalganın da Hindistan kaynaklı delta varyantı olduğuna dikkat çeken aynı uzmanlar, pandeminin yine hızla yayıldığını, ancak aşılamanın da yoğun şekilde sürdüğünü belirttiler. Uzmanlar, “Şu anda tüm dünya yeniden alarmda. Kovid varyantlarına göre yakın dönemde farklı aşılar da göreceğiz. Gelişmiş ülkeler geçen 3 dalgada beklenen başarıyı gösteremediler. Dördüncü dalga tam anlamıyla dayanıklılık testi olacak. Sağlık sistemi sağlam, büyüme ve üretim gücü yüksek ekonomilerin daha avantajlı olacağı son dalgada, halkın salgına karşı disipline edilmesiyle pandemi daha az hasarla atlatılabilecek” dediler.

analizgazetesi.com.tr