Sedat Yılmaz: Cari açığın panzehiri

Bizim gibi ülkelerde büyümenin menfi tarafı; enflasyon ve cari açık. Yeterli seviyede ara malı üretemediğimizden ve enerji ihtiyacımızdan dolayı ithalat olmadan ticaret yapamıyoruz. Ancak söz konusu trendde olumsuzlukları gidermenin yolu var, çözümsüz değil…

Sürdürülebilir dış ticaret fazlası verirsek birçok ekonomik olumsuzluk ortadan kalkar. Böylece kolayca cari açık finanse edilir. Beraberinde kaliteli bir büyüme gerçekleşirken enflasyon ve cari işlemler dengesi normale döner.

2022 Kasım ayına göre arka arkaya 13 aydır ödemeler dengesinde açık veriyoruz, Sürdürülebilir cari açığa eyvallah fakat hesap sürdürülemez hâle gelirse ve ödemeler dengesinin finansmanında sorunlar yaşanırsa kur ve fiyat istikrarından söz etmemiz mümkün olmaz ki o zaman unu elemeden eleği duvara asmış oluruz.

Ekonomilerde cari işlemler açığı; borçlanmalar (iç – dış) yoluyla, o olmazsa doğrudan yatırımlarla, o da olmadı portföy yatırımlarıyla -ki bu çok tehlikeli- ya da hata-noksanla veya hepsiyle birlikte kapatılıyor.
2022 yılı Kasım ayı ödemeler dengesi hesabına bakıldığında; aylık 3,66 milyar dolarlık bir cari açık oluşmuş. Geçen yılın (2021) aynı döneminde 2,1 milyar dolar cari açık verilmişti.

Kasım cari işlemler hesabında açığın altın ve enerji ithalatından kaynaklandığı gözleniyor. Çünkü altın ve enerji hariç tutulduğunda 5,26 milyar dolar cari fazla oluşuyor. Çekirdek denge dediğimiz altın ve enerji hariç hesap 8,6 milyar dolara ulaşıyor.

Diğer kalemleri inceleyelim: Uluslararası piyasalardaki tahvil ihraçları tarafında, bankalar ve reel sektör sırasıyla 679 milyon dolar ve 180 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirirken; hükümet 1,5 milyar dolar net borçlanma yapmış. Diğer yatırımlarda 5,1 milyar dolar net giriş olmuş.

Diğer taraftan Kasım’da ana finansman kalemleri olarak; efektif mevduat hareketleri ve eurobond ihraçları dikkat çekiyor. Cari dengeye 538 milyon dolarlık portföy yatırımı ve 899 milyon dolarlık net-hata noksan eklenmiş ancak kasaya girenler cari açığı kapatmaya yetmemiş. Zirâ Kasım’da dış ticaret dengesinde 8,7 milyar dolarlık açık oluşmuş. Cari dengenin 2022 Aralık’ta 5,5 milyar dolar açık vereceği öngörülüyor.

Kasım’da aylık bazda cari dengede 2,65 milyar doları seyahat kalemi olmak üzere hizmetler kaynaklı girişler 3,68 milyar dolar olarak gerçekleşmiş. Yine 775 milyon dolarlık bir doğrudan yatırım söz konusu. 3,7 milyar dolarlık hizmet gelirlerinde gözlenen 1,2 milyar dolarlık artış aylık açığı sınırladı, diyebiliriz.

Ödemeler dengesini yıllık bazda ele aldığımızda; altın, enerji veya başka bir şekilde ödemeler dengesi seri bir şekilde 13 aydır açık vermiş. Yıllık cari açık; bu yılın ilk 11 ayında 41,8 milyar dolara, son 12 aylık dönemde 44,9 milyar dolara ulaşmış. Geçen yıl (2021) söz konusu rakam 14,8 milyar dolar olarak gerçekleşmişti.

Tahminler, 2022 yılında 46,8 milyar dolarlık bir cari işlemler açığı olacağı üzerinde yoğunlaşıyor. Yeni Orta Vadeli Program’da yılsonunda cari açık öngörüsü 47,3 milyar dolar ki bu da GSYH’e oranı yüzde 4,4’e denk geliyor. Ayrıca Kasım’da resmi rezervlerin 3,6 milyar dolar artması da dengeye destek veriyor.
Son gerçekleşmelere bakıldığında demek ki Ocak – Kasım döneminde 22,3 milyar dolarlık hata-noksan girişi olmasaydı, bugün 11 aylık dönem için 64,1 milyar dolar, 12 aylık dönem için 67,2 milyar dolarlık bir açıktan bahsedecektik ki böylece Türk Lirası üzerinde kur baskısı daha yüksek olacaktı.

Cari dengede bozulmanın ana nedenlerinden biri genele yayılan emtia fiyatlarındaki yüksek seyir. Dolayısıyla öncü ekonomik göstergeler (faiz oranları, kredi kullanım göstergeleri, reel sektör beklenti anketleri, tüketici eğilim anketleri, kredi spread'leri, ilgili borsa göstergeleri, hazine bonoları ve devlet tahvilleri dahil bono ve tahvil getirileri) yıllık cari açığın artacağına işaret etse de hedeflere bakıldığında gerçekleşmenin daha olumlu olacağı öngörüsünü ortaya koyuyor.

Çünkü 2021 Kasım ayına göre cari işlemler açığında yükseliş devam etse de yıllıklandırılmış rakamlardaki artış giderek hız kaybediyor. Tabii bu hız kesmede enerji fiyatlarındaki gerileme öne çıkıyor.

Finansmanı sağlandığı sürece cari açıktan korkulmaz. Ancak finansın kalitesine ilişkin endişeler olmaması lâzım. Yani, geçen yılın başından bu yana cari açığın yarısı hata-noksandan karşılanıyorsa mayınlı tarlada yüründüğünün farkında olmak gerektiğini hatırlatayım.

Cari işlemler açığının panzehiri “kaliteli finansman”… Aman kaliteli finansmanı sürdürülebilir hâle getirelim ve TCMB rezervlerini de bir an önce negatiften pozitife çevirelim ki bu arada “kur” ile kur oyunları yapanları sevindirmeyelim.

yazının devamı..