Prof. Dr. Nevzat Tarhan: Çocukların gelişiminde ‘3T’ Engeli!

Günümüzde çocuklara daha fazla zaman ayırmalı!

Dijital cihazların çocuk gelişimindeki olumsuz etkilerine dikkat çeken Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, özellikle 0-3 yaş arasındaki dönemde çocukların ekran kullanımından uzak tutulması gerektiği uyarısında bulunuyor. 3T olarak tanımlanan “televizyon, tablet ve telefon” kullanımının sosyal becerilerin gelişmesine engel olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Dil konuşma becerileri geç oluyor, anlıyorlar ama ifade edemiyorlar. Beynin sözcük üreten alanı gelişmiyor. Yaşıtlarına göre geri kalıyorlar.” dedi. Günümüzde anne ve babaların çocuklarına daha fazla zaman ayırması gerektiğini de kaydeden Tarhan, “50 sene önce anne-baba çocuğa yarım saat zaman ayırırdı, şimdi 1 saat zaman ayıracak. Çünkü sosyal yollar zayıfladı.” uyarısında bulundu.

Üsküdar Üniversitesi Kurucu Rektörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, tehlikeli 3 T olarak da tanımlanan televizyon, tablet ve telefonun çocukların gelişimi üzerindeki olumsuz etkilerini değerlendirdi.

Ucuz bakıcılar, klip sendromuna yol açıyor

Uluslararası yapılan pek çok çalışmada televizyon, tablet ve telefonun özellikle 0-6 yaş arası çocuklar üzerindeki etkilerinin araştırıldığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bunlar evdeki ucuz bakıcılar olarak da değerlendiriliyor. Anne tableti çocuğun eline veriyor, sonra kendini işe veriyor. Çocuk onunla oynuyor ve saatler geçiyor. Bu süre zarfında çocukta hiç ağlama ve ses yok. Anne bütün işlerini yapıyor. Bu etkiler üzerine araştırmalar yapıldı. Hatta bu çalışmalardan da önce bazı vakalar tespit ettik. Adı ‘Klip Sendromu.’ Bu çocuklar 4 yaşına geldiği halde konuşamıyorlardı. Çünkü çocuk bütün gün televizyonda klip izliyor. O klipleri seyreden çocuk gülüyor, oynuyor, çok rahat vakit geçiyor. Hatta yemek yerken bile izletiliyor.” dedi.

0-3 yaş arası için çok tehlikeli

Özellikle televizyon başta olmak üzere ekranların 0-3 yaş arasındaki çocuklarda olumsuz etkileri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Daha önce çocuğa yemek yedirirken yakınları onu oyunlarla oyalamaya çalışırdı. Dayı gelir, takla atardı. Çocuk gülerken anneler ağzına lokma sokardı. Şimdi bunlara hiç ihtiyaç duyulmuyor. Televizyonda reklamları açıyorlar, sesini yükseltiyorlar. Çocuk onunla ilgilenirken ağzına yemeği koyuyorlar. Çocuğa yemek yedirme yöntemi olarak kullanılıyor. Bir müddet sonra çocuk bunu şiddetle istiyor, o olmadığı zaman krize giriyor. Özellikle 0-3 yaş arasındaki çocuklara tablet vermek, televizyon izlettirmek çocuğu alıp Sarayburnu’ndan denize atmak gibidir. O derece tehlikelidir.” uyarısında bulundu.

Beynin sözcük üreten alanı gelişmiyor

3T’nin özellikle bu dönemdeki çocukların gelişimi üzerindeki olumsuzluklarına dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuğun zihinsel gelişimine, davranışsal gelişimine, sosyal değişimine etki ediyor. Hatta sosyal tarama testleri yapılıyor, sosyal performans tarama testleri bu çocuklarda düşük çıkıyor. Dil konuşma becerileri geç oluyor, anlıyorlar ama ifade edemiyorlar, kelime konuşamıyorlar, sözcük üretemiyorlar. Beynin sözcük üreten alanı gelişmiyor. İnce motor, kaba motor becerileri gelişmiyor. Sosyal becerileri, öz bakım becerileri gelişmiyor. Böyle çocuklar yaşıtlarına göre geri kalıyorlar. Bu gibi tehlikeli durumlar nedeniyle yakın bir gelecekte ‘Çocuklar için zararlıdır’ uyarısı yer alacak. O noktaya doğru gidiyoruz.” dedi.

Konuşmada gecikme varsa dikkat!

Ailede düzen, sevgi, sıcak bir ortamın bulunmaması halinde çocukların çok daha fazla etkilendiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Gevşek disiplinli, sevginin az olduğu zayıf ailelerde bu durumun daha çok ortaya çıktığını görüyoruz. En çok da dikkatimizi çeken böyle durumlarda bu çocukların gelişiminin olumsuz etkilenmesi. Çocuğa seslenildiği zaman çocuk tepki vermiyorsa, dil ve konuşmasında gecikmeler varsa dikkat etmek gerekiyor. 1,5 yaşına gelmiş çocuğun iki heceli konuşması lazım. Çocuk teknoloji dışındaki konulara odaklanamıyorsa, şiddete eğilim varsa, ailede ve arkadaşlarıyla başka türlü ilişki kurmak istemiyorsa olumsuz etkilerden bahsetmek mümkündür.” dedi.

Anne ve babasıyla iyi zaman geçiren çocuk tablete ihtiyaç duymuyor

Bu nedenlerle 3 yaşına kadar hiç kullandırmamayı, ondan sonra da belirli saatlerde kullanıma izin verilmesi gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Haftada en fazla 21 saati geçmeyecek şekilde kullanma öneriliyor. Anne ve baba ortak mesaj verirse çocuk buna çok kolay uyuyor. Anne baba ortak mesaj vermezse çocuk böyle durumlarda hemen hoşuna gideni tercih ediyor. Çocuk, anne ve babayla iyi vakit geçiriyorsa tableti televizyonu hiç eline almıyor. Çocuk büyütmek sorumluluk istiyor. Çocuk üç şeyi örnek alıyor: Annesini, babasını bir de anne-babanın ilişkisini. Eğer evdeki rol modeller yani anne ve baba iyiyse, anne - baba ilişkisi iyiyse çocuk 3T’ye ihtiyaç duymuyor. Evde daha güzel, sıcak bir ortam var. Çocuk bağımlılık ilişkilerine girmiyor ve zararlardan korunuyor. O yüzden korunmak için özel olan evin sıcak ortamı, aile ortamı ve fiziksel temastır.” dedi.

Çocuklar dijital dünyanın yerlileri

Dijital çağda dünyaya gelen çocukların şartlara daha kolay ayak uydurduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocuklar dijital dünyayı çabuk öğreniyor. Anne babalar kendileriyle kıyaslıyorlar. ‘Bizim çocuk çok zeki, hemen öğrendi’ diye şaşırıyorlar. Aslında çocuk dijital dünyanın yerlisi, biz o dünyanın dışındayız. Onun için bu doğal bir durum.” dedi.

Beyindeki dopamin kontrol merkezini bozuyor

Dijital cihaz kullanımının çocukta bağımlılık oluşturma riski barındırdığını belirten Tarhan, “Çocuk için çok renkli ve çekici bir yer. Çocuğun beynindeki ödül ceza merkezini çok harekete geçiriyor. Çocuğun beyninde müthiş dopamin salgılatıyor, onun için bağımlılık yapıyor. Çocuğun bağımlılığı özellikle madde bağımlılığı gibi beyinde aynı dopamin kontrol merkezini bozuyor. Burada ciddi bir risk oluşturuyor.” dedi.

Aile yapıcı olmalı ve bilinçli davranmalı

Teknoloji kullanımının ciddi bir şekilde bir kültürünün oluşması gerektiğini de vurgulayan Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ailenin bilinçli olması ve anne-babanın yapıcı davranması gerekiyor. Teknolojinin bir amaç değil, araç olduğu anlatılmalı. Okul, ders ve çalışma gibi kavramların olduğu, hayatın kurallı bir ortam olduğu anlatılmalıdır. Başkasının hakkı, kardeşlerinin hakkı ve arkadaşlarının hakkı olduğu anlatılmalıdır. Çocuğun sosyal sınırları öğrenmesi lazım. Çocuk sosyal sınırları öğrenmezse benmerkezci oluyor. Büyüdüğü zaman da her istediğinin olmasını istiyor. Narsistik bir çocuk ortaya çıkıyor. Bu nedenle çocuğun eğitiminde teknoloji kullanımıyla ilgili bilgi vermek gerekiyor.” dedi. Prof. Dr. Nevzat Tarhan, anne ve babanın çocuğa yol gösteren bir kılavuz kaptan olması gerektiğini ve çocuğa rehberlik etmelerinin önemini vurguladı.

Sosyal yollar zayıfladı, aile daha fazla zaman ayırmalı

Günümüzde anne ve babaların çocuklarına daha fazla zaman ayırması gerektiğini de kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “50 sene önce anne-baba çocuğa yarım saat zaman ayırırdı, şimdi 1 saat zaman ayıracak. Çünkü sosyal yollar zayıfladı. Artık biz 3T’yi evin açık kapısı olarak görüyoruz. Evin açık kapısı önceden televizyondu, şimdi tablet ve telefon da eklendi. Üçü de aynı anda evin güvenli ortamında ama çocuk güvensiz bir dünyayla gerçeklik algısı oluşmadan ilişki kuruyor. Beyin ancak 5-6 yaşında somut düşünceden soyut düşünceye geçmeyi öğrenebiliyor. Soyut düşünce becerisi gelişmeyen çocuk, hayalle gerçeği ayırt edemiyor.” uyarısında bulundu.