İmam Ebu Mansur Maturidi'nin türbesini ziyaret ettik

Anayurttan Atayurda -1

Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hakkı Çiftçi: "Ebu Mansur Maturidi'nin türbesini ziyaretle güne Bismillah diyerek başladık anayurttan atayurda selamlarla dualarla geldik" dedi.

• Hakkını Helal Et Mescı̇d-i Aksa
• İmam Ebu Mansur Maturidi'nin türbesini ziyaret ettik
• Büyük Türk Hanı ve Hakan’ı Emir Timur’un huzurundayız..
• Türkistan’da bir Şâh-ı Zinde: Kusem b. Abbas

Biz amelde Hanefi, itikatta Maturidiyiz’

Ebu Mansur el-Matüridî (Tam künyesi: Muhammed bin Mahmud Ebu Mansur al-Semerkandî el-Matüridî el-HanefîHanefi mezhebinden olanların itikad (inanç) imamı, ünlü âlim. Kurucusu olduğu kabul edilen mezhep Matüridilik olarak anılır.

Bugünkü Özbekistan Cumhuriyeti’nin Semerkand şehri yakınındaki Matürid mahalle veya köyünde doğmuştur . Matüridî’nin asıl adı Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud el-Hanefî Alemü’l-Hüda el-Mütekellim el-Matürîdî es-Semerkandîdir. Türk kültür muhitinde yetişen ve en çok Türkler arasında isim olarak bilinen fakat görüşleri kısmen de olsa ihmal edilen Türk din bilginidir.

Matüridî, Ebu Hanife’nin yolunu izlemiş, ölümüne kadar Ehl-i Sünnet çizgisinden ayrılmamıştır. Kesin olmamakla birlikte doğum tarihi Miladî 863’dür. Ölüm tarihi ise çeşitli kaynaklarda Hicrî 333,

Matüridî’nin inanç ilkeleri (akaid) ile ilgili en kapsamlı eseri Kitab üt-Tevhid’dir. Bu esere göre dinin öğrenilmesinde başvurulacak “vasıtalar iki olup, biri nakil, diğeri akıl” dır. Nakil’den maksat Kur’an ve Sünnet’tir. En başta ‘Kur’an’ gelir ve Kur’an’ın anlaşılması konusunda Matüridî’nin Selefiyye, Mutezile mezheplerinden ve filozoflardan ayrılan metodu vardır.

Selefiyye, nakli akıldan önce tutar ve Kur’an’ın ancak hadis ışığında açıklanmasına izin verir, felsefi ve te’vile dayalı yoruma izin vermez.

Mutezile, Kur’an ve akıl birbiriyle çelişirse nakli yani Kur’an’ı bırakır, aklı esas alır.

Filozoflara göre gerçek yalnız akıl ile bilinir ve bulunur, Kur’an genellikle aklî verilere göre yorumlanır. Daha önce de belirtildiği gibi Matüridî’ye göre dinin kaynağı olarak nakil (Kur’an) ve akıla aynı oranda itimat etmek gerekir.

Matüridî, İslâmın evrenselliğine zarar vermeyecek biçimde, itici olmaktan çok kucaklayıcı bir yaklaşımla dini anlatır. Bu sebeple Matüridî, dinin özünü ilgilendirmeyen görüş farklılıklarını hoş görür, onların sahiplerini dinden çıkmış saymaz. Kendisiyle aynı görüşte olmayanları zorlamaz. “Akıl” ile “nakli” dengeli bir şekilde kullanır.

Akıl, bilgi kaynaklarından biri, insana verilmiş ilâhi bir emanettir. İnsanlar akılları sayesinde güzellik ve çirkinlikleri tanır, kendi üstünlüklerini onun sayesinde anlarlar. Kulun kusur işlemesi aklını kullanmayışı yüzündendir

. “Allah’ın emirleri akıllı olana hitabendir”. Allah’ın emirlerini anlayacak akıl seviyesine sahip olmayanlar, ilâhi emirlerin dışında kalır, sorumlu olmazlar.

Matüridî’ye göre insan “Fizyolojik yapıyla beraber aynı zamanda akla da sahip kılınarak yaratılmış; yaratılmışları (mahlûkat) yönetmek yeteneği ile sivrilmiş, her türlü zorluğa katlanarak, onların üstesinden gelmek için aklı devreye sokmakla mümtaz kılınmıştır. Zira akıl, temyiz kabiliyetinin en güçlü silâhıdır”

Netice olarak Matüridî dine; akıl, ilim, hoşgörü ve taassuptan uzak bir tavırla yaklaşmaz.

İnancın ana ilkelerini ilgilendirmeyen (esasa müteallik olmayan) eylem ve ibadet farklılıklarını hoşgörü ile karşılar, kelime-i şehadet getiren, Kıble’ye yönelen herkesi mü’min olarak değerlendirir.

Ancak Allah-u Teala Kur’an’da, sadece Allah’a ulaşmak isteyenlerin ‘Hak Mümin’ olduğunu, sadece bu insanların tevhid’i oluşturan takva sahipleri olduğunu ve sadece Allah’a ulaşmak isteyenlerin cennete gireceğini açık bir dille anlatmıştır. Açık bir yalanlamada (inkâr) bulunmadıkları sürece insanların ibadet ve işlerine karışılmaması gerekliliğini savunur. Bu, eylemin amele dahil edilmemesi anlamını taşır.