Gıda perakendesinden kira ilişkilerinin düzenlenmesine dair öneriler

İstanbul

Gıda Perakendecileri Derneği'nden (GPD) yapılan açıklamada, koronavirüs nedeniyle oluşan beklenmedik ve zorlu sürecin herkesi farklı ölçeklerde olumsuz etkilediği belirtilerek, önce sağlığı, sonra ticari devamlılığı tehdit eden bu küresel salgınla mücadelede her zaman devletin ve halkın hizmetinde olarak kendilerine düşen vazifeyi ifa etmeye çalıştıkları ve buna devam edecekleri bildirildi. 

Açıklamada, şunlar kaydedildi:

"Alınan önlemler, sağlık ordumuzun fedakarlığı ve vatandaşlarımızın sağduyusuyla yakın zamanda olumsuz etkinin azalarak, yeniden özlediğimiz eski hayatımıza yaklaşmayı umuyoruz. Bu geçişin bir anda olmayacağı, sosyolojik ve ekonomik etkilerin ciddi bir müddet daha devam edeceği konusundaki ortak görüşe itibar ederek ticari devamlılığın ve halkımıza en uygun fiyatlarla aynı mağaza sayısıyla ulaşabilmenin hedefiyle önerilerimizi kamuoyuyla paylaşmanın uygun olacağı kanaatindeyiz. Sayın Cumhurbaşkanımızın da 4 Mayıs 2020 tarihli açıklamasında belirttiği üzere, salgın sayı itibarıyla sona erse dahi eskiye dönüş mümkün olmayacak, 'yeni normal' toplumun her kademesinde yaşamın yeni belirleyicisi olacaktır."

Alışveriş merkezleri ile kira ilişkileri

Açıklamada, alışveriş merkezlerinin yeniden faaliyete başlamasının yeni normalleşmeye geçiş için bir adım olacağının, kamu otoriteleri tarafından yapılan tavsiye niteliğindeki açılış önerilerinden de anlaşıldığı aktarılarak, "Açılış tavsiyeleri doğrultusunda perakendecilerin ve alışveriş merkezlerinin ortak bir karar ile açılış tarihi belirlemesi, açılışını hazirana bırakan perakendeciye yükümlülük getirilmemesi ticari sektör oyuncularının da normalleşme sürecine adapte olmasını kolaylaştıracaktır." ifadesi kullanıldı.

Hem alışveriş merkezlerinin tam bir doluluk ve coşkuyla açılabilmesi hem de bünyesindeki perakendecilerin tedarik zincirindeki çarkları yeniden döndürebilmesi adına, tekrar açılıştan itibaren birkaç ay kirasız dönem sağlanmasının son derece yerinde olacağı belirtilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi:

"Perakendecinin bu dönemde tedarikçi ve çalışan ödemelerine odaklanması adına adeta can suyu olacak bu geçici dönem, ticari devamlılığın sağlanmasına büyük katkı sağlayacaktır. Bu kirasız dönemin hemen ardından 'kazan-kazan' ilkesine dayanarak yıl sonuna kadar sadece ciro bazlı kira bedeli ödenmesi tarafların önünü görmesi ve mağazasını açması adına cesaret verici olacaktır. Zira önünü göremediği için mağazasını kapatmak zorunda kalan perakendecinin ne çalışanına ne tedarikçisine, nihayetinde ne de maliki konumundaki alışveriş merkezine faydası olamayacaktır.

Kira sözleşmesinde ciro kira oranı belirlenmeyerek sadece sabit kira bedeli yer alan kiracılar açısından, kira bedeline geçen senenin aynı ayına oranla yaşadığı ciro düşüşü yansıtılmalıdır. Daha yalın bir ifadeyle, cirosu hangi oranda düştüyse, sabit kira bedeli de o oranda düşmelidir. Doğaldır, perakendecinin bu dönemde hijyen ve koruma tedbirleri sebebiyle giderleri aslında çok daha fazla olacaktır. Ortak alan giderlerini asgari düzeye indirmek adına, maliklerin azami çabayı sarf etmesi sağlanmalı, gerekirse bir üst sınır belirlenerek bu kalemde de öngörü unsuru temin edilmelidir."

Açıklamada, bu önlemlere rağmen talep daralması sebebiyle sorun yaşayan perakendecinin, cezai şart baskısı olmadan ancak yatırımcıya da taraflar arasındaki kira sözleşmesinde daha kısa bir süre belirtilmediği takdirde en az 3 ay önceden bilgi vererek, mağazasını tahliye edebilmesi gerektiği bildirildi.

Açıklamada, "Kapanış, her tacirin son tercihi olmakla birlikte bu kaçınılmaz duruma engel olunması ekonomik sorunları büyütüp başta diğer malikler olmak üzere tüm sektör paydaşlarına olumsuz etki edecektir. Alışveriş merkezleri, temizliği ve güvenliğiyle bugüne kadar organize perakendenin yüz akı olmuştur. Bundan sonra da perakendeci ile el ele verilerek dünyadaki en iyi uygulamalar misliyle ülkemize yansıtılacak, müşterilerin güvenle ve huzurla ziyareti temin edilecektir." denildi.

Cadde mağazaları ile kira ilişkileri 

Açıklamada, tıpkı alışveriş merkezlerinde olduğu gibi, caddelerde de kapalı kalınan dönemde kira sözleşmelerinin askıda olduğu kanaatini taşıdıkları belirtilerek, şunlar kaydedildi:

"Geçtiğimiz süreçte açık kalınsa dahi bu dönem için ve yeni açılışlar sonrasında da sadece ciro oranlı kira bedelinin tatbik edilmesinin (sözleşmede sabit + ciro oranlı kira bedeli mevcutsa) aynı olumlu neticeleri vereceğini düşünüyoruz. Kira sözleşmelerinde ciro oranı yer almıyorsa sene sonuna kadar yüzde 50 indirimli olarak ödenmesi yaşanan ve yaşanacak daralmanın ticari hayata etkilerini azaltmak adına önem arz edecektir.

Hem alışveriş merkezi hem de cadde mağazalarında geçen senenin aynı ayına oranla ve enflasyon etkisinden arındırılmış biçimde yüzde 80 ve üzerinde ciroyu yakalayan perakendeciye (gıda marketlerinde bu oran yüzde 90 olmalıdır) indirim tatbik edilmeyerek sözleşme hükümlerinin uygulanmasında bizce hiçbir sakınca bulunmamaktadır. Burada amaç kazanç sağlamak değil, kaybedenin yükünün fedakarlığın denkleştirilmesi ilkesiyle paylaştırılması, bu kayıpların domino etkisiyle tüm sektör paydaşlarına sirayet etmesinin önüne geçmektir."

Kamu otoritelerinden beklentiler

Açıklamada, söz konusu önerilerin yasal zemininin oluşturulmasının beklendiği aktarıldı.

Kısa çalışma ödeneği desteğinin eylül sonuna kadar devam etmesi beklentisine yer verilen açıklamada, şöyle denildi:

"Perakendeciye finansman desteği sağlanırken, sektörün gelişimi ve istihdamda çok önemli bir kaldıraç rolü üstlenen alışveriş merkezlerinin yatırımcılarının da kredilerinin faizsiz ertelenmesi veya geri ödeme müddeti ertelenmiş yeni krediler sağlanması yönünde olacaktır.

Perakendeciler olarak bizler, dün olduğu gibi bugün de tüketici ihtiyaçlarına en uygun fiyatla yanıt vermek yönünde mücadele etmeye, hayatın normale dönüşünde, ticaretin ve iç tüketimin canlandırılmasında cesur adımlar atmaya, istihdam ve kayıtlı ekonominin en önemli aktörü olarak vazifemizin bilinciyle çalışmaya, birbirimizle kıyasıya yürüttüğümüz rekabette en ucuzu en kaliteliyle birleştirerek sunma arzumuzu sürdürmeye kararlıyız. Tek ihtiyacımız olan ticari öngörü ve finansal destekte yalnız kalmayacağımızdan ve bu krizi de kararlılıkla yine hep birlikte aşacağımızdan ise kuşkumuz bulunmamaktadır."