Çankaya'nın kalemi: Falih Rıfkı Atay

Atatürk'ün çok yakınında bulunarak önemli olaylara tanıklık eden ve Atatürk'ün bu döneme ilişkin anılarını kitaplaştıran yazar Falih Rıfkı Atay, vefatının 48. yılında anılıyor.

Gazeteci, yazar ve siyasetçi Falih Rıfkı Atay, vefatının 48. yılında anılıyor.

Hoca Hilmi Efendi'nin oğlu olarak 1894'te dünyaya gelen Atay, Sıbyan Mektebi, Rehber-i Tahsil Rüştiyesi ve Mercan İdadisi'nde okudu.

Atay, Mercan İdadisi ikinci sınıfındayken yazma isteği başlamasıyla, ilk şiirlerini 1909'da kaleme aldı.

İlk kez "Kenar-ı Kabrinde" ve "İhtizar-ı Miiebbed" isimli şiirleri 1910'da "Servet-i Fünun" dergisinde yayımlanan Atay'ın düzyazı türünde ilk denemesi ise "Tecelli" dergisinde 1911'de okuyucuyla buluştu.

Atay, İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi'nde de eğitim aldı ve ardından Çerkeş'te subay olan ağabeyinin yanına gitti.

Düz yazıya Yahya Kemal yöneltti

Ziya Gökalp, Yakup Kadri, Ahmet Haşim, Refik Halit ve Fazıl Ahmet'i sevdiği bilinen Atay'ı düzyazıya yönelten ise Yahya Kemal oldu.

Atay, ilk siyasi yazısı sayılabilecek küçük bir protesto mektubunu 1913'te "Tanin" gazetesine gönderirken, "Akşam", "Şehbal", "Şair", "Nedim" ve "Yeni Mecmua"daki fıkra, makale, tartışma ve başka türdeki yazılarıyla kalemini iyice geliştirdi.

Yazı konusunda kendisini 1918'de bulduğunu belirten yazar, Mektubi, Sadaret, Dahiliye kalemleri ile Talat Paşa'nın yanında çalıştı.

Falih Rıfkı Atay, Talat Paşa'nın Bükreş'e yaptığı bir geziye katıldı ve ilk yurtdışı röportajını da buradan gönderdi.

Birinci Dünya Savaşı sırasında ihtiyat zabiti olarak gittiği Suriye ve Filistin'de Cemal Paşa'nın özel katipliğini yapan Atay, Cemal Paşa Bahriye Nazırlığı göreviyle İstanbul’a dönünce, Bahriye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdür Muavinliği görevine getirildi.

Atay, Yunan ordusunun geri çekilirken yaptığı zulmü incelemek için kurulan Tetkik-i Mezalim Heyeti'ne üye olurken, Yakup Kadri, Halide Edip, Mehmet Asım gibi isimlerin yer aldığı bu heyetle Batı Anadolu'da incelemeler yaptı.

Bolu'dan 1923-1927, Ankara'dan da 1927-1950 arasında milletvekilliği yapan Atay, bu dönemde "Hakimiyet-i Milliye", "Milliyet", "Ulus" ve "Dünya" gazetelerinde başyazılar, sohbetler ve anılar kaleme aldı.

Atatürk'ün dostluğunu kazandı

Anadolu Ajansının kurucuları arasında da yer alan Atay, İzmir'in kurtuluşundan sonra tanıştığı Mustafa Kemal Atatürk'ün dostluğunu kazanırken, inkılapların yerleşip benimsenmesinde, kültür, sanat ve bilim alanlarında alınan kararların uygulanmasında Mustafa Kemal Atatürk'e yardımcı oldu.

Atatürk'ün çok yakınında bulunan ve önemli olaylara tanıklık eden Atay, Atatürk'ün bu döneme ilişkin anılarını "Atatürk'ün Bana Anlattıkları" (1955), "Çankaya" (1961) ve "Atatürk Ne İdi"? (1968) adlı kitaplarda topladı.

Atay, Çankaya adlı eserinde, Atatürk'ü doğumundan okul yıllarına, savaştığı cephelerden yaptığı inkılaplarla, tartışma sofralarından insani yönlerine kadar her detayı anekdotlara yer vererek anlattı.

Özellikle "Bizim Akdeniz", "Zeytindağı", "Yolcu Defteri", "Taymis Kıyıları" kitaplarında Cumhuriyet'in ilk yıllarına odaklanan Falih Rıfkı Atay, 20 Mart 1971'de vefat etti.

Atay'ın bazı eserleri şöyle:

"Ateş ve Güneş", "Mustafa Kemal’in Mütareke Defteri", "Batış Yılları", "Atatürk’ün Hatıraları", "Faşist Roma - Kemalist Tiran - Kaybolmuş Makedonya", "Deniz Aşırı", "Yeni Rusya", "Moskova-Roma", "Tuna Kıyıları", "Hind", "Yolcu Defteri", "Gezerek Gördüklerim", "Roman", "Eski Saat", "Niçin Kurtulmamak", "Çile", "İnanç", "Londra Konferansı Mektupları", "Türk Kanadı"

Kaynak: