Stratejik Düşünce Enstitüsü'nde Savunma ve Güvenlik Programı Koordinatörü Prof. Dr. Aytekin Geleri, YAŞ'ı BUGÜN'e değerlendirdi.

YAŞ İSTİŞARİ BİR KURUL OLMALI

Her yıl  olduğu gibi bu yıl da ağustos ayına YAŞ tartışmaları ile girdik. Bu defa bir ilk yaşandı, 27 Mayıs 1960'tan beri darbe yapan, muhtıra veren, post-modern  darbelerle iktidarları değiştiren askeri vesayet 'demokratik teamüllere' uydu, mesela 'başaramayınca!' görevi bırakma erdemini tanıdı. Prof. Dr. Aytekin Geleri, Stratejik Düşünce Enstitüsü'nde Savunma ve Güvenlik Programı Koordinatörü. Komutanların emekliliklerini istedikleri gün "Yüksek Askeri Şûra ve Hükümet-TSK İlişkileri Raporu"nu açıklamışlardı. Prof. Geleri seslendirilmeyenleri seslendirdi:  "Artık YAŞ bir gerginlik kaynağı olmaktan çıkmalıdır, yasal düzenlemelerle kurumsal çözüm yolu sağlanmalıdır. YAŞ, Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı üst seviyde bir istişari kurul olarak yaşamını devam ettirmelidir. Terfi, görev süresini uzatma ve diğer ilgili konular Genelkurmay, Milli Savunma Bakanlığı, Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığını içine alan müşterek kararname yoluyla gerçekleştirilmelidir."

RÖPORTAJ: Seda ŞİMŞEK (sedasimsek@bugun.com.tr)

CUNTACILAR AMAÇLARI iÇiN YAŞ?I KULLANIYOR

* YAŞ bir askeri vesayet kurumu mudur?

12 Mart Muhtırası'ndan sonra askeri vesayetin devam etmesi, sivil iradenin kontrol, denetim ve müdahalesini engellemek amacıyla YAŞ bugünkü yapısına kavuşturulmuştur. Sivil otorite üzerinde ayrıcalıklı yetkilerle donatılmış bir üst kurul şeklinde çalışıyor. Sivil iradenin onayı ve müdahalesi dışında TSK'nın üst düzey komuta kademesini şekillendirme gücüne sahiptir. Bu demokrasilerin ruhuna aykırı bir durumdur. Örneğin belirli bir ideoloji, düşünce, yaşam tarzı veya benzeri bir klike tabi bir ekip YAŞ'ta güçlü bir konumda bulunduğu takdirde aynı yapıyı yıllarca devam ettirmesi, sivil otoritenin tersine politikalar izlemesi mümkündür, sistem buna müsaittir.

* O halde ordu içindeki cuntalar tam da gücünü buradan alıyor öyle mi?

Cuntaların ve cunta yanlısı kişilerin varlığını sürdürebilmek için bu yapılanmadan büyük ölçüde yararlandığı söylenebilir. Bu yapı içerisinde darbeci bir anlayışın hâkim olması halinde bu anlayışa paralel hareket etmeyecek olan herkesin çok rahat bir şekilde sistem dışına itilmesi mümkün. General ve amiral havuzunu oluşturan kurul burası. Hükümetler ancak bu havuzdaki generel ve amiraller arasından görevlendirme yapabilmektedir.

* TSK Personel Kanunu'na göre general ve amiral sayısı 301, buna özel durumlarda 47 ekleme yapılıyor. Bu kadronun yasal dayanağı var mı?

TSK Personel Kanunu'nda general ve amiral kadrosu 301 olarak belirlenmiştir. Ancak, istisnai olarak YAŞ'a bu yasal kadronun dışında, her yıl en fazla 47 general ve amiralin görev süresini uzatma (temdit) yetkisi verilmiştir. YAŞ istediği general ve amiralin görev süresini 1 yıl uzatabilmektedir, bu uzatma 3 yıla kadar mümkündür. Uzatılan kadro için yeni görev alanları oluşturulmaktadır. Bu madde özellikle YAŞ'ın terfi ettiremediği personelini korumak ve TSK kadrosunda tutmak için çok elverişli bir imkân sunmaktadır.

* Bu imtiyazlarından biri mi?

Bu Türk kamu idaresi ve personel rejiminde TSK'ya verilmiş çok istisnai bir yetkidir, çünkü normalde yeni kadro ihdas etme ancak Maliye Bakanlığı ve Başbakanlık ile işbirliği ve onların izni ile yapılabilmektedir. Burada ise YAŞ tek başına yetkilidir. Hatta YAŞ'ın bu görev uzatma kararları için cumhurbaşkanının onayına gerek bulunmamaktadır. Bu başlı başına kronik bir vakâdır.

TEAMÜLLER BİR ZIRH

* Yazılı olan kuralların dışında bir yazılı olmayan kurallar, teamüller var.

Teamüller aslında geleneksel anlayışın ve yapının devam ettirilmesini kolaylaştıran, mümkün kılan bir zırhtır. Artık günümüz modern dünyasında bu zırhı çıkarıp, atıp yeniliklere, bilimsel ve demokratik değerlere açık olma zamanı gelmiştir. Hukukun üstünlüğü ve evrensel değerler ışığında yeni bir sistem kurulmak zorundadır.

"GÖREVİMİZİ YAPAMADIK" İSTİFASI YOK

* Genelkurmay Başkanı görevini bırakabiliyor da neden bu isimler bırakmıyor?

Hâlâ TSK içerisinde darbe girişimlerini suç olarak görmeyen kesimler bulunmaktadır. Bu ülkede bunları koruyamadığı için üzüntü duyup istifa eden Genelkurmay Başkanı var, ancak mesela terörle mücadelede yapılan hataları görüp, "hata yaptık bizim yüzümüzden şehitler oldu, görevimizi layıkıyla yerine getiremedik, bunun derin üzüntüsü ve vicdan azabı içerisindeyiz" diyerek istifa eden hiç kimse yok.

TSK İÇ GÜVENLİKTEN ÇEKİLMELİ

* TSK'nın neden iç güvenlikten çekilmesi bugün gündeme getiriliyor?

Asker iç güvenlik konularında çok istisnai olarak acil durumlarda ve belirli bir sorun odaklı, kısa süreli kullanılır. İller İdaresi Kanunu'nda da zaten ihtiyaç duyulması halinde valilerin talebi üzerine ordunun yardım etmesi söz konusudur, ancak bu durum TSK açısından kalıcı ve asli görev haline dönüşmüştür. Bu uygulamanın değişmesi gerekmektedir. TSK kademeli olarak profesyonel orduya geçmeli, asli görevi olan dış savunma konularına dönmeli, iç güvenlik hizmetleri polis ve jandarma tarafından İçişleri Bakanlığı bünyesinde yerine getirilmelidir.

SİVİL OTORİTE 'PATRON BENİM' DEDİ

* Son YAŞ toplantısından sonra ortaya çıkan bir masa fotoğrafı var, bununla YAŞ'a demokratik sınır çizgisi mi çekildi?

Demokratik bir sınır henüz çekilmedi, ancak bu konuda bir irade ortaya kondu. YAŞ toplantılarındaki oturma düzeninde askeri vesayetin, görsel ve psikolojik anlamda sivil otoriteye hissettirilmesi vardı. Bir sembolik değeri vardı. Ancak, bu sembolik durum son YAŞ toplantısında kırıldı. Artık sivil otorite "patron benim, eşbaşkanlık benzeri bir uygulama dönemi sona ermiştir, bundan sonra herkes bunu böyle bile" anlamına gelecek bir mesajı, bir iradeyi ve kararlılığı hem YAŞ üyelerine hem de bütün kamuoyuna göstermiştir. Bu hamle YAŞ'ın yapısı ve işlevlerine yönelik olarak sivil otoritenin ortaya koyduğu bir başlangıç mesajıdır.

HER ÜYENİN BİR OY HAKKI VAR

* Oturma düzeni ile "patron benim" deniliyor da, YAŞ'ta Başbakan'ın bir oy hakkı var.

Evet, YAŞ'ın mevcut yapısı ve karar alma usulü demokratik değildir. YAŞ, 14-15 orgenarel ve oramiral ile Başbakan ve Milli Savunma Bakanı'ndan teşekkül etmektedir. Her üyenin bir ve eşit oy hakkı vardır. Kararlar salt çoğunlukla alınmaktadır. Böyle bir yapı içerisinde asker kanadı her istediğini çok rahat bir şekilde alabilmektedir. Demokrasi ölçüleri içerisinde kabul edilmesi mümkün olmayan bu uygulamanın yasal düzenlemeler ile değiştirilmesi kaçınılmazdır.

Org. Necdet Özel ?Erdelhun sendromu?na kapılmamalı

*  Jandarma Genel Komutanı olarak bu tavra katılmayıp Genelkurmay Başkanı olması Necdet Özel?in ordu içindeki durumunu zora sokarmı?

Necdet Özel, çok ağır bir yükü omuzladığının farkında. Özel?den ziyade emekliliklerini isteyen komutanlara daha yakın olan generaller onları takip etmemiş ve olası makamlara talip olmuşlardır.

* Özel TSK?da Erdelhun olarak mı görülüyor?

Hayır. Hilmi Özkök?ün Ergenekon ve Balyoz yanlıları tarafından düşürüldüğü psikolojik konuma düşmemiştir. Bununla birlikte Özel?in Rüştü Erdelhun sendromuna kapılmaması lazım.

* Rüştü Erdelhun sendromu ne demek?

TSK?da bir Mustafa Muğlalı bir de Rüştü Erderhun örnekleri vardır. Muğlalı, DP?nin kararlı duruşuyla 1949?da askeri mahkemede yargılandı ve 32 kişinin öldürülmesinden sorumlu bulunarak idama mahkûm edildi. Sonra cezası 20 sene ağır hapse indirildi, 1951 yılı sonunda cezaevinde öldü. Muğlalı darbe girişimcileri için örnek olmuştur. DP iktidarının son Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun ise1960 darbesinden sonra DP?ye, yani sivil iradeye yakın olduğu için asker tarafından evinden zorla alınarak Yassıada?ya gönderilmiş, kendisine çok kötü muamelelerde bulunulmuş ve idama mahkûm edilmiştir.Sivil iradeye yakın komutanlar için tehditvari bir şekilde Erdelhun hatırlatılır. Necdet Özel?in de azmini kırmak,üzerinde mahalle baskısı oluşturmak ve psikolojik harekât yapmak amacıyla bu tür benzetmeler kullanılıyor.

FOTOĞRAF: Serdar ALAKUŞ