BM'nin kararı Esed’e 2 yıl zaman kazandırdı

Rusya, Suriye'de Esedli geçiş planını Birleşmiş Milletler'de büyük ölçüde kabul ettirerek Esed’e yaklaşık 2 yıl zaman kazandırdı.

ANKARA (AA) - Rusya, Suriye'de Beşşar Esedli geçiş planını Birleşmiş Milletler'de (BM) büyük ölçüde kabul ettirerek, Esed iktidarını en az iki yıl güvenceye aldı. Rejimle müzakere edecek muhalif heyeti de kendine ve Esed'e yakın isimlerle şekillendirmeye çalışan Rusya, Suriye'de sivil kayıplar verdirmeye devam ediyor.

Uluslararası Suriye Destek Grubu'nun 18 Aralık'ta New York'taki toplantısında mutabık kalınan konular, aynı gün Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) oylanarak karara dönüştü. Suriye'de ocak ayı başında ülke genelinde ateşkes uygulanması ve Cenevre Bildirisi ile Viyana toplantılarında mutabık kalınan zeminde siyasi geçiş sürecinin başlatılması çağrıları, BMGK'nın 15 üyesi tarafından karara bağlandı. 

Karara göre, BM ocak ayı başında Esed rejimi ile müzakereye oturacak muhaliflere davetiye gönderecek. Eş zamanlı olarak BM, ülkede ateşkes uygulanması için DAEŞ ve Nusra Cephesi dışındaki rejim ve silahlı muhaliflerle görüşecek. Ocak ayından itibaren 6 aylık geçiş sürecinin sonunda, yani Haziran 2016'da rejim ve muhalefetin karşılıklı rızasıyla tam yetkili geçiş hükümetini kurması gerekiyor. Bundan sonra yeni hükümet anayasa reformunu hazırlayacak. 12 ay sonra, Haziran 2017'de de ülkede genel seçimler düzenlenecek.

- Kritik sorular

BMGK kararında şimdiye kadarki görüşmelerde aşılamayan birçok sorun netliğe kavuşturulmadı. Örneğin kararda Esed'in siyasi geçiş sürecinde rol oynayıp oynamayacağına ilişkin herhangi bir madde yer almadı. Dolayısıyla BMGK kararıyla Esed'in muhtemel gecikmelerle birlikte kağıt üzerinde en az 2 yıllık zaman kazandığı söylenebilir.

Esed'in iktidarını güvenceye alan Rusya, kararda öngörülen süreçte muhalifleri BM üzerinden zayıflatmanın hesaplarını bir süredir yapıyordu. Bundan sonraki süreçte rejime açık muhalefet eden ya da sahada onunla çatışan muhalif gruplar BM'den müzakereler için davet beklerken, Rusya'nın bir süredir BM kanalıyla kendine ve Esed'e yakın muhalif grupların heyette etkili olmasını sağlamaya çalıştığı biliniyor.

Ilımlı muhalifler, New York toplantısı için hazırlık sürecinde 9-10 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da bir araya gelerek Esed rejimiyle Cenevre Bildirisi çerçevesinde müzakere kararı almıştı. Müzakere heyetinin başına ise Suriye'nin eski başkanlarından Riyad Hicab'ı seçmişti.

Aynı günlerde Riyad'a çağrılmayan terör örgütü PKK'nın Suriye kolu PYD, alternatif bir toplantı düzenlemiş. Toplantıya  Değişim ve Kurtuluş Cephesi, Milliyetçi Sosyal Suriye Partisi, Milli İrade Partisi gibi rejime yakın "sözde muhalif" gruplar katılmıştı. Bu gruplar ile Şam'da üslenmiş Esed rejimiyle işbirliği içinde olan bazı örgütler, Kasım ayında Moskova'da, Haziran ayında da Kahire'de muhalefet toplantılarda da yer almıştı.

- Ateşkese uymayanlar terör örgütü ilan edilir mi ?

Bir diğer konu da ateşkesin uygulanması. Muhalif gruplar, ateşkes ilan etmek için Esed'in iktidardan ayrılmasının taahhüt altına alınmasını istiyordu. Bu durumda önlerine "Esed’li geçiş planı" konulan muhalif gruplar, Esed’li geçişi kabul etmeyerek ateşkese katılmazlarsa DAEŞ gibi "ortak düşman" gösterilme tehlikesiyle karşı karşıya.

İkinci tur Viyana görüşmelerinden sonra Ürdün, Rusya'nın ısrarı üzerine muhalifler arasında "terörist unsurları" belirleme amacıyla ön çalışma yapmıştı. New York'ta tartışılan öneri, kabul edilmemişti. Ancak Rusya'nın terör örgütü listesini genişletme çabası dahilinde, muhalif grupların ateşkese katılmamalarını gerekçe göstererek, bunları terör örgütü kapsamına aldırmaya çalışması ihtimal dahilinde.

- Sadece Esed için oy verilebilecek

Kararda Ocak 2016'dan itibaren 18 ay içinde "adil seçim" düzenlenmesi de öngörülüyor. En geç Haziran 2017'de düzenlenmesi gereken genel seçimin ne derece adil olabileceği de tartışma konusu. Yarısı terör örgütü DAEŞ’in kontrolünde olan, yaklaşık 4,5 milyon kişinin çevre ülkelere kaçtığı, yaklaşık 8 milyon kişinin de ülke içinde yerinden edildiği bir ülkede adil bir seçim yapılması mümkün görünmüyor. Oy verme işlemi en yoğun, rejimin kontrolündeki ve kendine yakın toplulukların bölgesinde yapılabilecek.

- Sivillere yönelik Rus saldırıları devam ediyor

BMGK kararında ayrıca, Suriye'nin tümüne insani yardımların ulaştırılmasının temin edilmesi ve komşu ülkelere sığınan Suriyelilerin ülkelerine dönebilmeleri için güvenli ortamın oluşturulması çağrısı da yapıldı.

Rusya, BMGK kararıyla siyasi geçişe ilişkin tercihlerini büyük ölçüde kabul ettirmesine rağmen New York toplantısını takip eden 18, 19 ve 20 Aralık'ta Suriye'de Rus saldırılarında yaklaşık 80 sivil hayatını kaybetti.

18 Aralık'ta Rus uçaklarının İdlib'in Cesr eş Şuğur ilçesine saldırması sonucu 16 kişinin öldü, 20 kişi yaralandı. 19 Aralık'ta Halep'e bağlı 3 yerleşim yerine düzenlenen saldırıda 8 kişi hayatını kaybetti, 17 kişi yaralandı. Dün Rus savaş uçaklarının İdlib'de mahkeme binasını hedef aldığı saldırıda 40 sivilin öldü, 150 kişinin yaralandı. Halep'in kuzeyinde Kefer Nabude beldesine düzenlenen saldırıda ise 13 sivil hayatını kaybetti.

- Türkiye'nin mesajı

Dışişleri Bakanlığı, BMGK kararının ardından yaptığı açıklamada, metnin Cenevre Bildirisi'ni temel alan ve Suriyeli taraflar arasında yapılacak müzakereler yoluyla, icra yetkilerinin tamamına sahip bir geçiş hükümeti kurulmasına yönelik takvimlendirilmiş bir siyasi geçiş sürecini öngördüğüne yer vermiş, Türkiye'nin bu süreçte Beşar Esad'ın tüm yetkilerini geçiş hükümetine devrederek görevi bırakacağı bir çözümü destekleyegeldiği belirtilmişti. Açıklamada, "Suriye'de barış ve istikrarın temini ancak halkın iradesini doğrudan ortaya koyabileceği hür  ve adil seçimlere giden yolda, tam yetkili bir geçiş hükümetinin hayata geçirilmesiyle ve başta Beşşar  Esad olmak üzere  rejimin eli kanlı unsurlarının sahneden çekilmesiyle  mümkün olacaktır. Türkiye, öngörülen siyasi sürece bu bağlamda  katkı sağlamaya devam edecektir" ifadeleri yer almıştı.