Avrupa örnekleriyle "yeni yargı paketi"

TBMM Başkanlığına sunulan teklifle, aramalarda "kuvvetli şüphe" şartı "makul şüphe"ye dönüştürülüyor, avukatın dosya inceleme yetkisi soruşturmayı tehlikeye düşürebilecekse kısıtlanabiliyor, iletişimin tespitine ağır ceza mahkemeleri yerine sulh ceza hakimlikleri veya yargılamayı yapan mahkemelerce karar verilmesi öngörülüyor

ANKARA (AA) - AK Parti Kırıkkale Milletvekili Ramazan Can ve Isparta Milletvekili Recep Özel tarafından hazırlanan ve kamuoyunda "yeni yargı paketi" olarak bilinen "Hakimler ve Savcılar Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelere Değişiklik Yapılması Hakkında Yasa Teklifi" ile Türk Ceza Kanunu (TCK) ve Ceza Muhakemesi Kanunu'nda (CMK) önemli değişiklikler öngörülüyor.

Buna göre, teklifle, CMK'nın  "şüpheli veya sanıkla ilgili arama" maddesinde yapılan değişiklikle, "yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda somut delillere dayalı kuvvetli şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir" ifadesindeki "somut delillere dayalı kuvvetli" ibaresi, "makul" olarak değiştiriliyor.

Almanya, İngiltere ve Fransa'da da aramalar için "makul şüphe" yeterli kabul ediliyor. Fransa polisi, hakkında hapis cezası gerektirecek bir suç işlediği yönünde makul şüphe ve şüpheler bulunan kişileri gözaltına alabiliyor. İngiltere'de şahsın suça bulaşmış olma ihtimaliyle ilgili makul şüphe yeterli kabul ediliyor. Almanya'da üst aramalarında makul şüphe yeterliyken ev aramalarında hakim kararı gerekiyor.

-Avukatın dosya alma hakkı

Teklifle avukatlar, önceden olduğu gibi soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilecek ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız alabilecek ancak avukatların dosya içeriğini incelemesi veya belgelerden örnek alması, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecekse, cumhuriyet savcısının istemi üzerine hakim kararıyla bu yetkisi kısıtlanabilecek.

Almanya ve İngiltere'de avukatlar, soruşturma tamamlandıktan sonra, mahkeme aşamasında dosyaları görebiliyor. Fransa'da ise avukatlar, müvekkilleri hakkındaki bütün dosyalara tam ulaşım hakkına sahip. Kişiler hakkında açılmış idari, disiplin ve her türlü ceza soruşturmalarıyla ilgili dosyaları avukatları inceleyebiliyor.

-İletişimin tespiti

Teklif, bir suç dolayısıyla yapılan soruşturma ve kovuşturmada iletişimin tespitine ağır ceza mahkemeleri yerine sulh ceza hakimlikleri veya yargılamayı yapan mahkemelerce karar verilmesini öngörüyor. Buna göre, şüpheli ve sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişiminin tespiti, soruşturma aşamasında hakim; kovuşturma aşamasında mahkeme kararına istinaden yapılacak.

Dinleme işlemleri terör ve benzeri ağır suçlarda Almanya'da savcılık, İngiltere'de hakim kararıyla yapılabiliyor. Almanya'da dinleme için ağır suç durumu olması gerekiyor. Terör ve benzer suçlarda savcılık kararıyla dinleme yapılabiliyor veya suça ilişkin somut kanıtlar bulunması gerekiyor. Fransa'da savcılar, kanuni telefon dinlemelerini kamu güvenliğinin sağlanması ve suçlunun etkin takibi için yapabiliyor. İngiltere'de ise kişiler, hakimden yetki alınarak organize suç ve terör suçlarına karşı istihbarat faaliyeti kapsamında dinlenebiliyor.

-Gizli soruşturmacı görevlendirilmesi

Teklifle, devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlarda; "dinleme ve kayda alma", "gizli soruşturmacı görevlendirme", "teknik araçla izleme" mümkün olabilecek.

Almanya'da sadece başka bir şekilde suçun aydınlatılması mümkün olmadığında veya suçun aydınlatılmasının güçleşeceği durumda gizli soruşturmacı görevlendiriliyor. Gizli soruşturmacılar, yeterli kanıtların bulunması durumunda uyuşturucu ve silah ticareti, devlet güvenliğini tehdit eden ve bir grup veya çete tarafından organize edilen suçların aydınlatılmasında görev alabiliyor. Ayrıca belirli olaylarda suçun yeniden işlenme tehlikesinin bulunması durumunda görevlendiriliyor.

İngiltere'de ülke güvenliğine tehdit oluşturan davalarda gizli soruşturmacı görevlendirilirken, Fransa'da gizli soruşturmalar için sorgu yargıçlarına görev veriliyor.

-El koyma kararları

Teklif, taşınmazlara, hak ve alacaklara el koymanın kapsamını genişletiyor. TCK'da "Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar" başlığında sayılan "silahlı örgüt" veya  "örgüte silah sağlama" suçundan elkoyma kararı verilirken; "Anayasayı ihlal", "yasama organına karşı suç", "hükümete karşı suç", "hükümete karşı silahlı isyan", "silahlı örgüt", "silah sağlama" ve "suç için anlaşma" soruşturmalarında el koyma kararı verilebilecek.

Almanya'da suçun niteliğine göre taşınmaz mallara veya alacaklara ipotek koyulabilirken, İngiltere'de bu işlem, bazı durumlarda da 6 yıl geriye gidilerek yapılabiliyor. Fransa'da organize suçlara karışanların bütün mal varlığına el koyulabiliyor, suç alanı ile ilişkisi olmasa da tedbir konabiliyor.

-Noter bilgilerinin paylaşılması

Teklifle, elektronik ortamda güvenli elektronik imzayla yapılabilecek noterlik işlemlerine ilişkin tüm bilgi ve belgelerin, gerektiğinde diğer ilgili kişi ve kurumlara gönderilmesi öngörülüyor.

Almanya'da ciddi bir suç durumu olduğunda bilgiler paylaşılıyor. Noterde yapılan alım satım işlemleri maliyeye iletiliyor. Polis gerekli hakim izni alındığında bu tür bilgilere erişebiliyor. Fransa'da savcılar müfettiş olarak görevli bir noterin eşliğinde suç tespitine ilişkin gerekli gördüğü kişiyle ilgili bütün bilgileri ilgili noterden temin edebiliyor. İngiltere'de ise noter sistemi yok denecek kadar az. Eğer noterdeki bilginin bir suç ile bağlantısı bulunuyorsa, bu durumda polis kendi araştırmaları doğrultusunda bu bilgileri toplayıp, gerekli birimlerle paylaşabiliyor.

Teklifle, hürriyete karşı suçlar bölümündeki "tehdit" maddesi yeniden düzenleniyor.

Bu kapsamda, bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, hürriyetine, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden ya da malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehdit eden kişi mağdurun şikayeti üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılacak.

Tehdidin; kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle ve kamu görevlisinin sahip bulunduğu nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle yapılması halinde iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilecek.

Teklifle, Yargıtay Kanunu'nda değişiklik yapılıyor. Buna göre, Yargıtay'da yeteri kadar tetkik hakimi bulunacak. Tetkik hakimleri, meslekte en az 5 yılını fiilen doldurmuş adli yargı hakim ve Cumhuriyet Savcıları arasından HSYK tarafından atanacak.

Mesleğinde en az 2 yıl fiilen çalışmış avukatların hakimlik ve savcılık adaylığı sınavına girebilmelerine imkan tanınıyor. Bu konuda 5 yıllık fiili çalışma süresi kısaltılıyor. Hakim ve savcı adaylığına atanabilmek için "giriş sınavının yapıldığı tarih itibarıyla 35 yaşını doldurmamış olmak" şartı, "giriş sınavının yapıldığı ocak ayının 1'inci günü itibarıyla 35 yaşını doldurmamış olmak" şeklinde değiştiriliyor.

Mesleğe kabul edilenlere HSYK tarafından verilen kimlik kartı, tüm resmi ve özel kuruluşlarca resmi kimlik olarak kabul edilecek.

Teklifle, Adalet Bakanlığı Yurtdışı Teşkilatı kuruluyor. Adalet Bakanlığı teşkilatı; merkez, taşra ve yurtdışı teşkilatı ile bağlı kuruluşlardan meydana gelecek. Yurt dışı teşkilatında yer alan Adalet Müşavirliği kadrolarına, hakimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az 5 yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile yurt dışı hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunanlar arasından atama yapılacak.

Türkiye'deki veya Yükseköğretim Kurulu (YÖK) tarafından denkliği kabul edilen yurt dışındaki üniversitelerin lisans düzeyinde eğitimini başarıyla bitirenlerden ilgili ülke vatandaşlığına sahip olanlar ile süresiz oturma ve çalışma izni bulunanlar, Bakanlıkça mahallinden sözleşmeli statüde istihdam edilebilecek.

Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda, cumhuriyet savcısı, soruşturmanın yapıldığı yer sulh ceza hakiminden de karar alabilecek.

- Adli yıl açılış töreni kaldırılıyor

Yargıtay Kanunu'nda öngörülen "Adli Yılın Açılışı"na ilişkin düzenleme yürürlükten kaldırılıyor. Maddede, "Her adli yıl Ankara?da bir törenle açılır. Yargıtay Birinci Başkanı bir konuşma yapar. Açılış konuşmasının metni ve tören gündemi üzerinde daha önceden Başkanlar Kurulunun düşüncesi alınır" düzenlemesi yer alıyordu.

Hakim ve savcı adaylığı dönemi sonunda yapılan yazılı sınavda başarılı olduğu halde Kurul tarafından mesleğe kabul edilmeyenler, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 60 gün içinde, mesleğe kabul edilmeleri talebiyle Kurulun ilgili dairesine başvurabilecek.

Teklifle, Adalet Bakanlığına yurt dışı teşkilatı için Adalet Müşaviri olarak 30 kadro tahsis ediliyor.