Ali Sabancı: İşsiz gençler saatli bomba gibi

TOBB Genç Girişimciler Kurulu Başkanı da olan Ali Sabancı, Türkiye'deki genç işsizlik oranının yüzde 20'lerde seyrettiğini hatırlattı. Sabancı, "Gençlerdeki işsizliğe, çözüm bulamadığımız sürece ne yazık ki bu durumu 'saatli bomba' olarak niteleyebiliriz" dedi...

Geniş bir aile olan Sabancılar'ın üçüncü kuşak girişimcileri arasında yer alan Ali Sabancı, 2004 yılında ana holdingden hisselerini alıp ayrılınca, aynı yolu izleyen babası Şevket Sabancı ve ablası Emine Sabancı Kamışlı ile kurdukları Esas Holding'e katıldı.

Sabancı Holding'ten Strateji ve İş Geliştirme Grup Başkanıyken ayrılan Ali Sabancı'nın bu kararında amcası Sakıp Sabancı'nın ölümü de etkili oldu. Renkli, esprili ve heyecanlı kişiliğiyle Sakıp Beye benzetilen Sabancı, iş dünyasında onun ileride amcasının yerini alacağı tahminlerini gülerek karşılıyordu. Belki de bu nedenle, gelen ayrılık kararı, çok tartışılmıştı.

Bildiği yolda ilerledi

Ali Sabancı, bunlara takılmadı bildiği yolda ilerledi. Özellikle sıfırdan kurduğu Pegasus Hava Yolları projesiyle büyük ilgi çekti. Dünyada 30 yıl önce başlayan düşük fiyatlı uçuş sistemini Pegasus'la deneyen Sabancı, hedefinde hızla yükseldi. THY'nin ardından milyonlarca kişiyi ucuza uçurarak ikinci sıraya yükselen Pegasus'u geniş uçuş filosuyla öncü havayolu şirketlerinden birisi haline getirdi.

Hür iradenin yansıması

İşlerinin yanında en çok ilgilendiği konuların başında genç işsizliğe çare olarak gördüğü "girişimciliği yaygınlaştırma" projelerine katkı sağlamak vardı. Bu alandaki çalışmalarını TOBB Genç Girişimciler Kurulu Başkanlığı'nı üstlendirerek pekiştiren Sabancı, kendisiyle yaptığımız söyleşide de çarpıcı tesbitlerde ve uyarılarda bulundu.

* Ali Bey, Türkiye'nin kabuk değiştirdiğini düşündüren gelişmeler hızlandı. Gezi Parkı olaylarıyla birlikte "çevresel" konular çok öne çıktı. Bu yeni gelişmeler, girişimciler için nasıl bir ortamın hazırlanmasına vesile olabilir?

Kabuk değiştirme bu günden yarına olan bir konu olamaz. Ülkemiz takriben 10 yıldır kabuk değiştiriyor. Her geçen gün daha "hür irade" hakim oluyor. Gezi Parkı'nda olanlar da bir nevi bunun yansıması. Hür irade girişimcilik için çok önemli. Girişimci ismi üstünde bu gibi ortamlardan besleniyor.

* Geçenlerde, "Girişimciliği geliştiremezsek bu genç nüfusu patlatırız" anlamında sözleriniz oldu. Kaygılarınızın temelinde neler var?

Ülkemiz nüfusunun yüzde 50i'si 30 yaşından küçük. Çoğu zaman gurur duyarak bahsettiğimiz genç nüfusumuzda işsizlik oranı ise yüzde 20'lerde. Bu da her beş gencimizden birinin işsiz olduğunu gösteriyor. Her yıl 750-800 bin gencimiz iş bulmak için pazara çıkıyor. Gençlerdeki işsizliğe, çözüm bulamadığımız sürece ne yazık ki bu durumu "saatli bomba" olarak niteleyebiliriz.

İnovasyon ve girişim

* Peki, geçerli ve uygulanabilir bir çözüm formülünüz var mı?

İşsizliğin evrensel olarak kabul edilmiş tek çözüm yolu ve haritası "inovasyon ve girişimcilik"ten geçiyor. Başarılı girişimcilerin "rol model" olması ve girişimciliğin katlanması,  gençlerin girişimciliği "bir kariyer seçeneği" olarak görmesi konusunda çok önemli bir rol oynuyor. Artık dünya "iş arayandan iş yaratana" doğru gidiyor.  Bakın işte tam bu noktada bunu beceremez isek, gençlerimiz patlamaya hazır bir bomba haline gelir.

* İdealinizdeki girişimci modeli nedir? Siz girişimci olurken bir rol modeliniz var mıydı?

Bence girişimci olmak isteyen bir kişinin, kendi işini kurmadan önce mutlaka bir başkasının şirketinde çalışması lazım. Kariyerinizin başında kendi işinizde çalışmaya başlarsanız ne kadar başarılı olduğunuzu göremeyebilirsiniz. Etrafınızdakiler "patron" a, yani size karşı çıkmakta, yapıcı eleştiride bulunmakta güçlük çekebilirler. Halbuki başkasının şirketinde kim olduğunuz değil, ne yaptığınız önemlidir.

Önemli olan icraat

* Bir iş yapma fikrine sahip olmak yeterli midir?

Eğer bir "fikriniz" varsa, sadece bu fikrin başarı için yeterli olduğunu düşünmeyin. Herkesin şimdiye kadar ticarileşememiş bir sürü fikri var. Fikir yetmez, önemli olan icraat. Bu da doğru iş planı ile mümkün. Önemli olan iş planını kağıda dökebilmek, ardından da iş planını icra etmek için iyi bir ekip kurmak. İyi ekip için para lazım ama işe başlayan girişimcinin zaten parası yok denilebilir. Ama bu yenilgiyi baştan kabul eden bir yaklaşımdır. İyi ekip için para önemli ama daha da önemlisi doğru insanlara fikri satabilmek. Onları fikre sadece manevi olarak değil maddi olarak da ortak edebilmek.

* Peki, para yoksa o girişimci nasıl ortak bulabilir?

Onun da yolu, güvendiğiniz fikri icra etmek için gerekli gördüğünüz kişilere kuracağınız şirketten hisse vermekten geçiyor. Paylaşmayı bilirseniz doğru ekibi kurarsınız.

Küresel başla trendleri izle

* Girişimcilik için yerellik mi, yoksa küresellik mi önemli olmalı?

İdeal girişimciler için verebileceğim bir tavsiye de girişimlerini başlatırken bile küresel olmasını hedefleyerek başlatmaları, trendleri yakından izlemeleri. En büyük avantajımız Batı ülkeleri ve orada gelişen trendler. Bunları yakından izleyerek yönümüzü belirleyebilir, hangi sektörlere girmemiz gerektiğini seçebiliriz. Her iş fikrinin orijinal olması gerekmiyor, fakat o fikrin pazarında "orijinal" olması gerekiyor. Buna ülkemizdeki en iyi örnekler Koton, Kahve Dünyası ve Pegasus. Onlara "Ne olmak istiyorsun?" diye sorulduğunda sırasıyla Zara,  Starbucks ve Easyjet derler. Şimdi bu üç şirket de kendi sektörlerinde uluslararası arenada rekabet ediyorlar.

* Bu anlamda hangi girişimciler sizi etkiliyor?

Ülkemizde örnek alabileceğimiz Global Girişimciler var. Mesela Mehmet Emin Karamehmet, kendisi ülkemizde en az dört değişik sektör yarattı. Mesela Hüsnü Özyeğin, profesyonel banka müdürlüğünden banka sahipliğine gelmeyi yüz akı ile başarmış bir kişilik. Kendisi bankacılık sektöründe muazzam işler yaptı ve Finansbank'ı kurdu, onu yabancıya sattı, Türkiye'ye öyle bir yabancı sermaye girdi ki belki de bütçe açığımızın toparlanmasına katkıda bulundu. Şimdi ne yapıyor? Vaktini eğitime adıyor, girişimci yetiştirmek için üniversite kurdu.

Ucuz uçak bileti satan öne çıkıyor

* Sivil havacılıkla ilgili fikirleriniz biliniyor. Adil rekabet istiyorsunuz. Sizce THY'nin tam özelleştirilmesi için zaman geçiyor mu?

Hiçbir şey için çok geç değil.  Ülkemizde sivil havacılık hızla büyüyor.  Ucuz fiyatlı havayolları bu büyümede ön plana çıkıyor.  Bu trend batıda 20-30 yıl evvel başlamış. Havacılık artık bir amaç değil bir araç. Bunu böyle görmek lazım ve buna göre pozisyon almak lazım.  

Havacılıkta emekliyoruz

* Pegasus gibi büyük bir projenin ardından Ali Sabancı olarak gelecek 10 yılda hayalinizde neler olacak ve yeni projeler gündeme gelecek mi?

Her girişimcinin yaptığı gibi, "bundan sonra ne" sorusunu sormak aklıma geliyor.  Ancak, şunu da iyi biliyorum, şu anda ülke havacılıkta hala emekleme sürecinde. Yani sadece bu konuda bile yapacak çok iş var.  

RÖPORTAJ:PERİHAN ÇAKIROĞLU - BUGÜN GAZETESİ