Afganistan'da artan iç karışıklık ülkedeki askeri üsler ve havalimanlarının önemini artırdı

İstanbul

Afganistan'ın dört bir tarafının karayla çevrili olması, silahlı çatışmaların devam etmesi, yolların kötü durumu ve kara yollarında artan güvenlik sorunları ülkede havaalanlarının önemini artırıyor.

ABD'nin Afganistan'a müdahale ettiği 2001'de destek için gelen NATO’ya bağlı birçok Avrupa ülkesi, geçen haftalarda bu ülkeyi sessiz sedasız terk etti.

Afganistan devleti ve emniyet güçlerinin hazır olmadığı muhtemel bir iç karışıklık endişesine rağmen geriye kalan yaklaşık 3 bin 500 ABD askeri ve 7 bin civarındaki NATO müttefik güçleri, 20 yıllık silahlı çatışmayı sona erdirmek gerekçesiyle ülkeden çekilmeye başladı.

Taliban'ın ilerleyişi sürerken NATO güçlerinin çekilmesi, Afganistan'daki hava üsleri ve havalimanlarının geleceğiyle ilgili endişeleri artırdı.

Ülkedeki havalimanları bir taraftan Afganistan'ın dış dünyayla bağlantısını sağlarken diğer taraftan halk için zaruri olan temel ihtiyaç maddelerinin nakliyesi ve yolcu taşımacılığı gibi hayati konuları hızlandırıyor.

Afganistan'da irili ufaklı 64 havaalanı bulunuyor. Bunlardan sadece dördünden; Kabil, Herat, Mezar-ı Şerif ve Kandahar'daki havalimanlarından uluslararası uçuşlar yapılıyor. Bagram ve Şindend askeri hava üslerinin yanı sıra Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı ve Kandahar Havalimanı da askeri üs olarak kullanılıyor.

Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı

Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı, Afganistan'ı diğer ülkelere bağlayan en önemli köprülerden biri. Hükümetin iç ve dış politikasında önemli bir yere sahip havalimanı, Afgan halkının can damarı kabul ediliyor.

Başkent Kabil'e 5 kilometre mesafedeki havalimanı Sovyetler Birliği tarafından 1960'lı yılların başlarında inşa edildi ve Sovyet işgali yıllarında (1979-1989) kullanıldı. Daha sonra Rusların desteklediği dönemin Cumhurbaşkanı Muhammed Necibullah ve Afganistan ordusunun kontrolüne geçen havalimanı, 1992'de Ruslara karşı savaşan Mücahitlerin eline geçti.

1996 yılında Kabil'i ele geçiren Taliban güçleri, 2001'de ABD güçlerinin müdahalesine kadar havalimanını tasarrufu altında tutsa da yaptırımlar nedeniyle bu havalimanından uluslararası uçuşlar gerçekleştirilemediği için atıl durumda kaldı.

ABD ve Japonya’nın desteğiyle 2001'de yeniden inşa edilen Kabil Havalimanı'nın adı, 2014'te Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı olarak değiştirildi.

Afganistan ve Kabil'deki çalkantılı durum nedeniyle havalimanının güvenliği Afgan Hava Kuvvetleri ve periyodik olarak yabancı askeri kurumlar tarafından sağlanıyor.

Afganistan Sivil Havacılık Kurumu, nisan ayında havalimanının hava trafik kontrolünün NATO'dan kendilerine devredilmesini talep etti fakat sonuçsuz kaldı. Washington yönetimi, bölgedeki güvenliğin ülkede yabancı diplomatların varlığı için bir ön koşul olduğu konusunda ısrarlı. Avustralya büyükelçiliği de aynı nedenle mayıs ayında kapanmıştı.

Dağların geçit vermediği ülkenin dünyaya açılan kapısı olma niteliğiyle hayati bir öneme sahip havalimanının bir bölümü üs olarak kullanılıyor. Taliban'ın artan gücü ve yirmi yıllık başarısız savaşın ardından ABD önderliğindeki birliklerin plan dahilinde geri çekilmesi, Kabil Havalimanı için ne olacağı belli olmayan bir sürecin başlaması demek.

Kabil Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı, "NATO sonrası" dönemde yüksek önceliğe sahip olacak. Yabancı ülkelerin yöneticileri, Afganistan ziyaretlerini ülkenin havaalanlarının güvenliğine bağlıyor. Ayrıca uluslararası uçuşlar olmadan Afganistan'a gıda ve tıbbi araç-gereç ulaştırılması zor gözüküyor.

Taliban, geçen ayın başlarında "havaalanları dahil Afganistan topraklarının tamamı Afganlar tarafından yönetilmelidir” açıklamasında bulunmuştu.

Bagram Hava Üssü

Parvan vilayetinin merkez kenti Çarikar'ın 11 kilometre güneydoğusunda yer alan Bagram Askeri Hava Üssü, Afganistan'ın en büyük askeri üssü konumunda.

Başkent Kabil'in 47 kilometre kuzeyinde yer alan üs, ABD ve Sovyetler Birliği'nin Afganistan'da etki alanlarını genişletmek için yarıştıkları bir dönemde, 1950 yılında kuruldu.

İçinde ABD birlikleri tarafından yapılan bir hapishane bulunması nedeniyle Afganlar bu üssü "kara hapishane" olarak adlandırıyor.

Aralık 2001 başlarında ABD'nin Afganistan'ı işgalinden sonra, ABD 10. Tümen dağcı birlikleri ve İngiliz deniz piyadeleri üsse yerleştirilmiş, 1 Mart 2006'da 43'üncü ABD Başkanı George W. Bush ve eşi Laura, Bagram Üssü'nü ziyaret etmişti.

Bu, yabancı bir işgal gücünün Bagram Hava Üssü üzerinden Afganistan'a girdiği ve ardından ülkeyi terk ettiği ikinci sefer olacaktı. Sovyetler Birliği Kızıl Ordu Hava Kuvvetleri de 1979'da Afganistan'daki komünist hükümeti desteklemek için Afganistan'ı işgal ettiğinde, Bagram'ı ana üs olarak kullanmış ve buradan Mücahitlere karşı operasyonlar düzenlemişti.

ABD ordusu, yaklaşık 20 yıldır Taliban'a karşı savaşın komuta merkezi olan ve 11 Eylül saldırılarının faillerini takip etiği merkez olarak kullandığı Bagram Hava Üssü'nü terk etti. ABD'li yetkililer, 2 Temmuz Cuma günü, üssün tamamen Afgan Ulusal Güvenlik ve Savunma Güçleri'ne devredildiğini duyurdu.

Şindend Hava Üssü

Ülkenin batısında İran sınırındaki Herat vilayetindeki Şindend Hava Üssü, Bagram Hava Üssü'nden sonra ülkenin ikinci büyük üssüdür.

Sovyetler Birliği tarafından 1961'de inşa edilen Şindend Hava Üssü, diğerleri gibi Afganistan işgali yıllarında Ruslar tarafından kullanılmıştır. İran sınırına yaklaşık 120 kilometre uzaklıkta ve Kandahar-Herat otoyoluna yakın olması nedeniyle stratejik öneme sahiptir.

Herat'taki bu askeri üs, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Necibullah'ın döneminden sonra Mücahitlerin eline geçti. Mücahitler, 1997'de Taliban'ın Afganistan'ı işgal etmesinden sonra üssü terk etmek zorunda kaldılar. Şindend Hava Üssü, 2002'de ABD liderliğindeki koalisyon güçleri tarafından ele geçirildi.

Şindend Hava Üssü, ABD tarafından 2012 yılından 2014'e kadar Afgan Hava Kuvvetleri pilotlarını eğitmek için kullanıldı ve o yılın kasım ayında kapandı. Üs şimdi eğitim uçuşları için Afgan Hava Kuvvetleri'ne ev sahipliği yapıyor.

Kandahar Havalimanı

Güneydeki Kandahar kentine 16 kilometre uzaklıktaki, Kandahar veya yeni adıyla Ahmed Şah Baba Uluslararası Havalimanı 1962'de açıldı. Sivil ve askeri uçaklar tarafından kullanılabilen havalimanı, Afganistan'ın güneyini ülkenin merkezine bağlıyor.

Kandahar Havalimanı, Aralık 2001'de ABD birliklerinin ilk üslerinden biriydi. Onları, Kandahar Havalimanı'na gelen ilk koalisyon güçleri olan Avustralya ve Kanada Özel Kuvvetleri izledi.

Yolcu seferleri kısmı Afganistan Sivil Havacılık Kurumu, askeri bölümü ise NATO güçleri tarafından yönetiliyor.

Mevlana Celaleddin Muhammed Belhi Uluslararası Havalimanı

Yeni adı Mevlana Celaleddin Muhammed Belhi Uluslararası Havalimanı olan Mezar-ı Şerf Havalimanı, ülkenin kuzeyindeki Belh vilayetine bağlı Mezar-ı Şerif kentinin 9 kilometre doğusunda bulunuyor.

Sovyetler Birliği tarafından 1950'de yapılan havalimanı, kuzeyde yaşayan halk için önemli bir ulaşım merkezi olarak kabul ediliyor.

Herat Uluslararası Havalimanı

Herat'ın 13 kilometre güneyindeki Gozare ilçesinde yer alan Herat Uluslararası Havalimanı, Batı Afganistan'ın en büyük ve en eski havalimanlarından biridir.

Son yıllarda güvenlik sistemleri güçlendirilen ve modern bir terminale kavuşan Herat Havalimanı, ülkenin en yoğun havalimanı haline geldi.

Kabil, Kandahar, Mezar-ı Şerif ve Nimroz'a her gün birkaç uçuş gerçekleştirilen havalimanından haftada bir kez de İran'ın Meşhed kentine sefer gerçekleştirilmektedir.