Prof. Dr. Nasi Aslan: 'Adalet Medeniyeti..'

WEB TV ADANAPOST -  Prof. Dr. Nasi Aslan: 'Adalet Medeniyeti..' 1

WEB TV ADANAPOST - Prof. Dr. Nasi Aslan: 'Adalet Medeniyeti..' 2 

Türkiye Diyanet Vakfı Kadın Aile ve Gençlik Merkezi (TDV KAGEM), Adana’da Eğitim-Kültür ve Sosyal alanda, çalışmalarına başlayan KAGEM Unutulmaya yüz tutmuş, geleneksel Türk İslam sanatlarında vatandaşların faydalanacağı kurslara öncülük etmektedir.

Ayrıca alanında yetkin akademisyenlerle halkın buluşması bağlamında, her Cumartesi Ramazanoğlu Medresesinde seminerler düzenlemektedir.

KAGEM'in bu hafta ki konuğu, Çukurova Üniversitesi (ÇÜ) İlahiyat Fakültesi Temel İslam Hukuku Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nasi Aslan oldu.

Prof. Dr. Nasi Aslan'ın ‘Adalet Medeniyeti’ konferansında:

İslam dininde adaletin önemini anlattı..

"Adalet Medeniyeti" kavramını ilk defa Birlik Vakfı konferansında kullanmıştım. Şimdilerde ise, TV programlarında hoca efendiler kullanmaya başladılar..

Adalet çok kapsamlı bir kavramdır. Kısaca, vaktimizin yettiği oranda açıklamaya gayret edeceğim…

“Osmanlı bu kadar farklı milletleri bir arada ‘adalet’ vesilesiyle tutmuştur..”

“ABD bu sistemi Osmanlıdan almıştır…”

“Günümüzde ‘adalet’li olabilmek için gerek olan, ahlaki kavramından bi haberiz…”

“Bir devletin uzun süreli hâkimiyeti, Adalete bağlıdır…”

“İnsanın kendisine karşı adil olması, kendisini helak edici şeylerden uzak durmasıdır…”dedi…

Prof. Dr. Nasi Aslan:

'I. Adalet Kavramı                                            

 Adâlet kelimesi lügatte, istikâmet, doğruluk ve denklik anlamlarına gelip, zulmün zıddıdır. Bu kelime, kişi için kullanıldığında heva ve arzularına göre davranmayan ve zulmetmeyen anlamına gelir. Hükümde adalet, hak ile hükmetmek; söz için kullanıldığında doğru sözlü olmak; şehadet hususunda ise doğru şahitlik yapmak anlamına gelir. İnsanlar için sıfat olarak kullanıldığında sözünden ve hükmünden razı olunan manasında kullanılır. (İbn Manzur,1994, XI, s.430-431.)

Adalet, işlerde “iktisâd” yani itidal manasına olup bir işte ifrat ile tefrit arasında orta yollu olmaktır. Bununla beraber adalet eşitlik ve denge manalarını da içermektedir. (Seyyid Bey, 2012, s. 275)

Adalet Kur’an’da zaman zaman “kıst” kelimesiyle de eş anlamlı olarak geçmektedir.  (Maide, 5/42; Hadid, 57/25) Adl, hissse,  pay, oran ölçü ve miktar anlamlarına gelen “kıst”  (el-Müncid, ts.798-799)  terim olarak adalete göre daha somut olup uygulamada hakkaniyeti ve çifte standardın karşıtı anlamında belli bir ölçüyü esas almayı ifade eder.

Günümüz İslam dünyasında yaşanan en büyük problemlerden biri din anlayışı ve söylemlerindeki aşırılıklardır.  Bu problemin altında yatan en önemli sebep adalet mefhumun yeterince idraki içerisinde olamayışımızdır.  Neden adalet medeniyeti çünkü adalet kavramının zengin terim anlamının yanında, müslümanın yaşamında inanç, ahlak ve hukuk düzleminde yüklendiği manalar ve bunun tarihi tecrübede hayata geçirilmesiyle bir adalet medeniyeti doğmuştur. Bu medeniyetin veciz ifadesi ise “Adalet mülkün temelidir” ilkesidir. Çünkü bir medeniyet ancak adaletle kaim ve daim olabilir. Bir milletin bekasına ve yükselişine birinci derecede sebep olan şey o milletin iman ve tevhit ile muttasıf olması değil hukuka ve adalete riayet etmesidir. Bir millet ne kadar iman ve ibadet ehli olursa olsun o toplumda zulüm hakimse yıkılış ve çöküşe mahkumdur. “Biz, ancak halkları zalim olduğu zaman memleketleri helak eder. (Kasas,28/ 59) mealindeki ayet îmasıyla “Ülkeler küfürle kaim olur ama zulüm ile kaim olmazlar.” Gerçeğini pekiştirmektedir. Bu araştırmada adaletin yukarıda zikri geçen ilmi sahalardaki açılımı ve teessüs ettiği kurumsal yansımaları hakkında mülahazalar yer alacaktır. Öncelikle adalet mefhumu üzerinde durmak istiyoruz.

Bu araştırmamızda adalet mefhumunun çok geniş bir anlam dağarcığına sahip olduğunu gördük. Bu kavramın ıstılahta yüklendiği manaların ve İslami ilimlerdeki açılımının köklü ve doktriner bir yapı arz ettiği görülür. Bu bağlamda adaletin İslam düşüncesi, İslam Ahlakı ve İslam inancındaki karşılığı ve özellikle İslam hukukundaki temerküz ettiği manalar adalet medeniyetinin teorik temellerini oluşturur. Adaletin nazariyattaki bu geniş manasının İslam yargılama hukukundaki suç ve cezanın şahsiliği; masumiyet karinesi/ beraet-i zimmet, yargılamada taraflara eşit davranılması, hükmün zahiri delillere göre verilmesi ve aleniyet ilkesi gibi adaleti tesis edici bu ilkeler İslam’ın, hukuk dünyasına bir hediyesi olduğu gibi İslam’ın adalet eksenli bir medeniyet olduğunun da temel göstergeleridir.  Hakkın korunmasını esas alan ayetlerin (Bakara, 2/282, 283) “katib-i adl”/ noterlik olarak kurumsallaşması; “Ey iman edenler! hakkı Allah için ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun”. Ayetinin Osmanlılarda adil yargılamaya şahitlik eden “şühûdü’l-hâl/şühûd-ı ‘udûl” kurumu olarak uygulamada karşılık bulması adalet medeniyetinin önemli vesikalarıdır.

İslâm öncesi Arap toplumunda hüküm fal okları, zarlar ve sihir gibi pek ilkel araçlara başvurularak verilmekteyken,  yargılamaya dair belli bir usûl ve esas mevcut değilken, İslam’la birlikte çok kısa bir süre içerisinde gerek Hz. Peygamberin gerekse Hz. Ömer’in yargılamaya dair talimatları çerçevesinde oluşan yargılama hukuku basit bir yenilik değildi. Bu durum İslam medeniyetinin adalet eksenli olmasının bir neticesidir.  Yargılamanın nasıl ve ne şekilde olacağından bahseden ve günümüzde, “Usul-ı Muhâkeme” veya “Yargılama Hukuku”  olarak bilinen bu alan İslam Hukukuna ait klâsik eserlerde genel olarak “Edebü'l-Kâdî” veya “Âdâbü'l-Kazâ” başlıkları altında çok erken dönemde teşekkül etmiştir.  Burada “edeb” ve “adâb” terimleri özellikle kadıların hüküm verirken uyması gereken kuralları ifade etmekle beraber hukuk-ahlâk ilişkisi açısından da önemlidir. Bu adaletin ahlak alanında yüklendiği geniş manayı dikkate aldığımızda bir tutarlılık ve insicam olduğunun tezahürüdür.'dedi.

Adana TDV KAGEM’den Emel Yuvalı’nın hazır bulunduğu konferansa öğrenci ve halk katıldı.